desoza tirey Kawaa'idu Soŋay/Zarma

۞بِسْـمِ اِللَّهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ

Ay ga sintin nda Irkoy maayo, suuji yaamamante koyo, suuji carcarante koyo.

۞وَصَلَّى اللَّهُ عَلَى النَّبِيِّ الْكَرِيمِ

Irkoy ma suuji boobandi iri annabi ɲamma beero ga Muhammadu SHT.

: هَذِهِ الْعَقَائِدُ التَّوْحِيدِيَّةُ أَوَّلُهَا

Wo-ne manti kala Irkoy footaray akiidey ijina (tawhiidi):

,الْوُجُودُ: وَاجِبَةٌ لِلَّهِ تَعَالَى

 Goonoyaŋ: A ga waajibi Irkoy jeera ga. 

,وَهَذِهِ هِيَ النَّفْسِيَّةُ

wo-ne manti kala Irkoy zaato.

,وَالْقِدَمُ: وَاجِبَةٌ لِلَّهِ تَعَالَى

nda Jinyaŋ: A ga waajibi Irkoy jeera ga.

,وَالْبَقَاءُ:  وَاجِبَةٌ لِلَّهِ تَعَالَى

nda Cindiyaŋ : A ga waajibi Irkoy jeera ga.

,وَالْمُخَالَفَةُ:  وَاجِبَةٌ لِلَّهِ تَعَالَى

nda Foocaraw  : A ga waajibi Irkoy jeera ga.

,وَالْقِيَامُ بِالنَّفْسِ  وَاجِبَةٌ لِلَّهِ تَعَالَى

nda kay boŋ ga yaŋ : A ga waajibi Irkoy jeera ga.

,وَالْوَحْدَانِيَّةُ:  وَاجِبَةٌ لِلَّهِ تَعَالَى

nda Footaray: A ga waajibi Irkoy jeera ga.

,وَهَؤُلاَءِ هُنَّ السَّلْبِيَّةُ

Wo-ne yaŋ, ngey no ga ti foobancey, kaŋ yaŋ ga waajibi lakkal ma i tabbatandi.

,الْقُدْرَةُ وَاجِبَةٌ لِلَّهِ تَعَالَى

Hini: waajibi no Irkoy jeera ga.

,وَاْلإِرَادَةُ وَاجِبَةٌ لِلَّهِ تَعَالَى

nda boonay: waajibi no Irkoy jeera ga.

,وَالْعِلْمُ وَاجِبٌ لِلَّهِ تَعَالَى

nda bayray: waajibi no Irkoy jeera ga.

,وَالْحَيَاةُ وَاجِبَةٌ لِلَّهِ تَعَالَى

nda baafunay waajibi no Irkoy jeera ga.

,وَالسَّمْعُ وَاجِبٌ لِلَّهِ تَعَالَى

nda maayaŋ: waajibi no Irkoy jeera ga.

,وَالْبَصَرُ وَاجِبٌ لِلَّهِ تَعَالَى

nda diiyaŋ: waajibi no Irkoy jeera ga.

,وَالْكَلاَمُ وَاجِبٌ لِلَّهِ تَعَالَى

nda sanni: waajibi no Irkoy jeera ga.

,وَهَؤُلاَءِ هُنَّ الْمَعَانِي

Wo-ne yaŋ ga ti sifawey, kaŋ yaŋ ga waajibi lakkal ma i tabbatandi.

,وَكَوْنُهُ تَعَالَى قَادِرًا وَاجِبٌ لِلَّهِ تَعَالَى 

Koyne ma bay kaŋ Irkoy jeera ciya Hinaako no, waajibi no Irkoy jeera ga.

,وَمُرِيدًا وَاجِبٌ لِلَّهِ تَعَالَى

Boonako no: waajibi no Irkoy jeera ga.

,وَعَالِمًا وَاجِبٌ لِلَّهِ تَعَالَى

Bayrayko no: waajibi no Irkoy jeera ga.

,وَحَيًّا وَاجِبٌ لِلَّهِ تَعَالَى

Baafunako no: waajibi no Irkoy jeera ga.

,وَسَمِيعًا وَاجِبٌ لِلَّهِ تَعَالَى

Maako no: waajibi no Irkoy jeera ga.

,وَبَصِيرًا وَاجِبٌ لِلَّهِ تَعَالَى

Diiko no: waajibi no Irkoy jeera ga.

,وَمُتَكَلِّمًا وَاجِبٌ لِلَّهِ تَعَالَى

Salanko no: waajibi no Irkoy jeera ga.

۞وَهَؤُلاَءِ هُنَّ الْمَعْنَوِيَّةُ وَجُمْلَتُهُنَّ الْعِشْرُونَ الْوَاجِبَاتُ     

Wo-ne yaŋ, ngey no ga ti sifawey marganta, waajibitarey waranka no kaŋ ga waajibi lakkal ga a ma i kulu tabbatandi Irkoy jeera ga.

,وَأَمَّا فِعْلُ كُلِّ مُمْكِنٍ أَوْ تَرْكُهُ فَجَائِزٌ فِي حَقِّهِ تَعَالَى

Amma taka-hari kulu teeyaŋo wala a naŋ yaŋo, a ga hagu Irkoy jeera wane ciine ra.

,وَيَلِيهِنَّ اللَّوَازِمُ

A ga lamba i ga duumancey.

,نَفْيُ الْغَرَضِ: وَاجِبٌ لِلَّهِ تَعَالَى

Muraadu: kaŋ ga funu  Irkoy jeera ga waajibi no.

,وَنَفْيُ وُجُوبِ الْفِعْلِ: وَاجِبٌ لِلَّهِ تَعَالَى

nda waajibay goy: kaŋ ga funu Irkoy jeera ga waajibi no,

,وَنَفْيُ التَّأْثِيرِ بِقُوَّةِ وَاجِبٌ لِلَّهِ تَعَالَى

nda yagalamyaŋ nda gaabi: kaŋ ga funu Irkoy jeera ga waajibi no.

,وَنَفْيُ التَّأْثِيرِ بِطَبْعٍ: وَاجِبٌ لِلَّهِ تَعَالَى

nda yagalamyaŋ nda dâ: kaŋ ga funu Irkoy jeera ga waajibi no.

,وَحُدُوثُ الْعَالَمِ وَاجِبٌ لِلَّهِ تَعَالَى

nda takaharey sintinyaŋo: waajibi no Irkoy jeera ga.

,هُنَا اِنْتَهَى بَعْضُ مَا يَجِبُ لِلَّهِ مِنَ الصِّفَاتِ

Ne-wo no i to canfe waajibi cindo kaŋ ti Irkoy sifawey,a ga waajibi lakkal ga a ma i tabbatandi Irkoy jeera ciine ra.

,وَيَلِيهَا الأَضْدَادُ

A ga lamba a ga a waycey.

,الْعَدَمُ مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

Siinoyaŋ: a kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَالْحُدُوثُ مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda sintinyaŋ: a kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَالْفَنَاءُ مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda banyaŋ: a kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَالْمُمَاثَلَةُ مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda hima-careyaŋ: a kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَاْلإِفْتِقَارُ مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda boonuyaŋ ga koy gaakasinay taka-hari ga: a kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَالشَّرِيكُ مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda hangasina: a kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَالْعَجْزُ مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda gazeyaŋ,gaarayyaŋ hari no ga funu Irkoy jeera ga.

,وَاْلإِكْرَاهُ مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda tilasandiyaŋ ga daŋ hari fo teeyaŋ: a kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَالْجَهْلُ مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda jaŋ ga fahamay: a kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَالصَّمَمُ مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda lututaray; a kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَالْعَمَى مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda danawtaray: a kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَالْبَكَمُ مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda beebetaray: a kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَهَؤُلاَءِ أَضْدَادُ الْمَعَانِي

Wo-ne yaŋ ngey no ga ti maaney wane waycey.

,وَكَوْنُهُ تَعَالَى عَاجِزًا مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

Ma bay kaŋ Irkoy jeera ma ciya gazante: a kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَكَارِهًا مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda tilasandiyaŋ: a kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَجَاهِلاً مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda jaŋ ga fahamay (jaahiltaray):a kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَمَيِّتًا مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda bu-duncay:(buuyaŋ) a kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَأَصَمَّ مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda lututaray: a kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَأَبْكَمَ مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda beebetaray: a kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَهَؤُلاَءِ أَضْدَادُ الْمَعْنَوِيَّةِ

Wo-ne yaŋ ngey no ga ti sifey wane waycey.

,وَيَلِهِنَّ اللَّوَازِمُ

A ga lamba i ga duumancey.

,ثُبُوتُ الْغَرَضِ مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

Muraadu tabbatandiyaŋ Irkoy ga: A kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَثُبُوتُ وُجُوبِ الْفِعْلِ مُحَالٌ عَنِ اللّٰـهِ تَعَالَى

nda tabbatandiyaŋ waajibitaray goy: A kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَثُبُوتُ التَّاثِيرِ بِقُوَّةٍ مُحَالٌ عَنِ اللّٰـهِ تَعَالَی

nda tabbatandiyaŋ yagalamyaŋ nda gaabi: A kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَثُبُوتُ التَّأْثِيرِ بِطَبْعٍ مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda tabbatandiyaŋ yagalamyaŋ nda dâ: A kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,وَقِدَمُ الْعَالَمِ مُحَالٌ عَنِ اِللَّهِ تَعَالَى

nda takaharey ma jin a se yaŋ: A kaŋ ga funu Irkoy jeera ga.

,هُنَا اِنْتَهَى بَعْضُ الصِّفَاتِ الْمُسْتَحِيلاَتِ فِي حَقِّهِ تَعَالَى

Ne-wo  no i to canfe sifawey kaŋ yaŋ ga ti gaarayyaŋ harey ga funu Irkoy jeera ciine ra.Ikulu marganta kaŋ ga funu a ga.

,ثُمَّ يَلِيهِ الصِّفَاتُ الْوَاجِبَاتُ فِي حَقِّ الرُّسُلِ عَلَيْهِمُ الصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ

Wo-dini banda a ga lamba a ga sifawey kaŋ ga waajibi nda hakiikandiyaŋ diyawey ciine ra suuji nda hallasi ma tabbati i ga.

,أَوَّلُهَـا

Ijina :

,الصِّدْقُ وَاجِبٌ فِي حَقِّ رُسُلِ اِللَّهِ

Cimi, waajibi no lakkal ma a hakiikandi Irkoy diyawey ciine ra.

,وَالْأَمَانَةُ وَاجِبٌ فِي حَقِّ رُسُلِ اِللَّهِ

Naanay, waajibi no lakkal ma a hakiikandi Irkoy diyawey ciine ra.

,وَتَبْلِيغُ مَا أُمِرُواْ وَاجِبٌ فِي حَقِّ رُسُلِ اِللَّهِ

nda toonandiyaŋ wo kaŋ i na i yaamar nd'a, waajibi no lakkal ma a hakiikandi Irkoy diyawey ciine ra.

,اللَّوَازِمُ

Duumantey:

,وَجَوَازُ اْلأَعْرَاضِ الْبَشَرِيَّةِ وَاجِبٌ فِي حَقِّ رُسُلِ اِللَّهِ

nda hagandiyaŋ adamancey muraadu, waajibi no lakkal ma a hakiikandi Irkoy diyawey ciine ra.

,وَاْلإِيمَانُ بِرُسُلِ الِلَّهِ وَاجِبٌ فِي حَقِّ رُسُلِ اِللَّهِ

nda cimandiyaŋ nda Irkoy diyawey, waajibi no lakkal ma a hakiikandi Irkoy diyawey ciine ra.

,وَالْإِيمَانُ بِالْيَوْمِ اْلآخِرِ وَاجِبٌ فِي حَقِّ رُسُلِ اِللَّهِ

nda cimandiyaŋ nda hana kokora, waajibi no lakkal ma a hakiikandi Irkoy diyawey ciine ra.

,وَاْلإِيمَانُ بِالْمَلاَئِكَةِ وَالْكُتُبِ السَّمَاوِيَّةِ الْمِائَةُ وَأَرْبَعَةَ عَشَرَ كِتَابًا: وَاجِبٌ

nda cimandiyaŋ nda malaykey nda tirey kaŋ fun beene, zangu nda iway cindi taaca, waajibi no .

,هُنَا اِنْتَهَى الْوَاجِبَاتُ فِي حَقِّ الرُّسُلِ عَلَيْهِمُ الصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ

Ne-wo no i to canfe waajibey kaŋ lakkal ga hakiikandi diyawey ciine ra suuji nda hallasi ma tabbati i ga.

,بِـحَمْدِ الِلَّهِ وَحُسْنِ عَوْنِهِ

Da Irkoy saabo nda a gaakasinay hanna.

,الصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَءَالِهِ وَصَحْبِهِ وَسَلَّمَ تَسْلِمًا

Suuji nda hallasay duumante ma tabbati iri furjina ga Muhammadin nda almayaaley nda hangasiney.

,وَيَلِيهَا قَوَاعِدُ الصَّلَاةِ،

A ga lamba wo-ne yaŋ ga, jingarey wane ganjey.

۞بِسْـمِ اِللَّهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ

Ay ga sintin nda Irkoy maayo suuji yaamamante koyo suuji carcarante koyo.

۞وَصَلَّى اللَّهُ عَلَى النَّبِيِّ الْكَرِيـمِ

Irkoy ma suuji boobandi iri wane annabi ɲamma beero ga (Muhammadu SHT).

,هَذَا كِتَابُ قَوَاعِدِ الصَّلَاةِ وَالْوُضُوءِ وَالْغُسْلِ مِنَ الْجَنَابَةِ وَالتَّيَمُّمِ

Wo-ne ga ti tiraa, jingar ganjey  nda alwala nda ɲumayyaŋ ga funu janaaba ga nda taama,

,وَمَنْ عَرَفَ هَذَا الْقَوَاعِدَ فَقَدْ عَرَفَ الصَّلاَةَ

boro kaŋ na ganji wo-ne yaŋ bay, hakiika bora na jingar bay.

,وَمَنْ لَمْ يَعْرِفْهَا لاَ يَعْرِفُ شَيْئًا مِنْ دِينِ الِلَّهِ

boro kaŋ mana i bay, bora mana hari kulu bay Irkoy bondumyaŋo ra.

,َصَلاَتُهُ بَاطِلَةٌ جَعَلَهَا الشَّيْخُ عَلَى ثَمَانِيَةَ عَشَرَ بَابًا، لِيَكْشِفَ مَابِكَ مِنَ اْلأَشْكَالِ

A jingaro mo hasarante no, Seeko daŋ tiraa ra mee way cindi ahakku a ma du ga feeri ni se misey kaŋ yaŋ ɲaami ga tun bondumyaŋo ra.

 

,قَالَ الشَّيْخُ الْفَقِيهُ اْلإِمَامُ جُعِلَ فَرَائِضُ الصَّلَاةِ خَمْسَةَ عَشَرَ

Seeku furjina  kaŋ gonda fahamay ne Jingar wane tilas-harey (farilley), marganta iway cindi gu no(15).

,إِتَّفَقَ عَلَيْهَا مَالِكٌ، وَالشَّافِعِيُّ، وَأَبُو حَنِيفَةَ، وَأَحْمَدُ بْنُ حَنْبَلٍ

Maaliki nda Saafi'i nda Abu Haniifa nda Ahmadu Hambaliizo, i waafakasinay a ga.

۞بَابٌ فَرَائِضِ الصَّلَاةِ

Mee:  jingar tilas-harey (farilley).

,وَأَمَّا فَرَائِضُ الصَّلَاةِ فَخَمْسَةَ عَشَر

Amma jingar tilas-harey( farilley) iway cindi gu no:

,دُخُولُ الْوَقْتِ فَرْضٌ

alwaati furoyaŋ tilas-hari no,

,وَالطُّهْرُ فَرْضٌ

nda hananyaŋ tilas-hari no,

,وَالنِّيَّةُ فَرْضٌ

nda niyya danyaŋ tilas-hari no,

,وَتَكْبِيرَةُ الْإِحْرَامِ فَرْضٌ

nda Irkoy beerandiyaŋ jina tilas-hari no,

,وَالْقِيَامُ لَهَا فَرْضٌ

nda a se kayyaŋo tilas-hari no,

,وَقِرَاءَةُ الْفَاتِحَةِ فَرْضٌ

nda feerijo (faatiha) cawyaŋo tilas-hari no,

,وَالْقِيَامُ لَهَا فَرْضٌ

nda a se kayyaŋo tilas-hari no,

,وَالرُّكُوعُ فَرْضٌ

nda kange diiyaŋ tilas-hari no,

,وَالرَّفْعُ مِنْهُ فَرْضٌ

nda boŋ sambu ga funu a ga yaŋo tilas-hari no,

,وَالسُّجُودُ فَرْضٌ

nda boŋ gisiyaŋ laabo ga tilas-hari no,

,وَالرَّفْعُ مِنْهُ فَرْضٌ

nda boŋ sambu ga funu a ga yaŋo tilas-hari no,

وَالْجَلْسَةُ الثَّانِي قَدْرَ مَا يَقَعُ فِيهِ "السَّلاَمُ عَلَيْكُمْ" فَرْضٌ،

nda goray hinkanta deedandi kaŋ a ga kaŋ ga te a ra salamyaŋ tilas-hari no,

,وَالْإِعْتِدَالُ فَرْضٌ

nda kay ga sabayaŋ tilas-hari no,

,وَالطُّمَأنِينَةُ فِي أَرْكَانِ الصَّلَاةِ فَرْضٌ

nda dajjeyaŋ jingar gaagaarey ra tilas-hari no,

,وَالسَّلاَمُ مِنَ الصَّلَاةِ فَرْضٌ

nda salamyaŋ ga funu jingaro ra tilas-hari no,

,وَتَرْكُ الْكَلاَمِ فِي الصَّلَاةِ فَرْضٌ

nda sanni nanyaŋ jingar ra tilas-hari no.

,اِنْتَهَى فَرَائِضُ الصَّلَاةِ

I to canfe jingar tilas-harey(I ban).

,بَابٌ سُنَنِ الصَّلَاةِ

Mee: jingar dondon-harey (sunney).

,أَمَّا سُنَنُ الصَّلَاةِ فَثَمَانِيَةَ عَشَرَ اِتَّفَقَ عَلَيْهَا الْعُلَمَاءُ أَوَّلُهَا

Amma jingar dondon-harey iway cindi ahakku no, bayray-konney waafakasinay a ga. Ijina:

,رَفْعُ الْيَدَيْنِ عِنْدَ الْإِحْرَامِ سُنَّةٌ

kambe hinka sambuyaŋ Irkoy beerandiyaŋ jina do dondon-hari no,

,وَقِرَاءَةُ السُّورَةِ بَعْدَ الْفَاتِحَةِ سُنَّةٌ

nda sorro cawyaŋ  feeriji sorra banda dondon-hari no,

,وَالْقِيَامُ لَهَا سُنَّةٌ

nda a se kayyaŋ dondon-hari no

,وَالتَّيَامُنُ بِرَأْسِكَ قَلِيلاً عِنْدَ السَّلاَمِ سُنَّةٌ

nda boŋ kuubandi kayna ga guna ni kambe-ŋwaaro haray salam yaŋo do dondon-hari no,

 ,وَالْجَلْسَةُ الْأُولَى سُنَّةٌ

nda goray jina dondon-hari no,

,وَقِرَاءَةُ التَّشَهُّدِ سُنَّةٌ

nda tayya cawyaŋ dondon-hari no,

,وَالتَّكْبِيرَةُ إِلَى الْجُلُوسِ سُنَّةٌ

nda Irkoy beerandiyaŋ ciiyaŋey ga koy ni gorayey ga dondon-hari no.

,وَالْجَهْرُ سُنَّةٌ

nda bangandiyaŋ dondon-hari no,

,اِنْتَهَى فَرَائِضُ الصَّلَاةِ

I to canfe jingar tilas-harey(I ban).

,بَابٌ سُنَنِ الصَّلَاةِ

Mee: jingar dondon-harey (sunney).

,أَمَّا سُنَنُ الصَّلَاةِ فَثَمَانِيَةَ عَشَرَ اِتَّفَقَ عَلَيْهَا الْعُلَمَاءُ أَوَّلُهَا

Amma jingar dondon-harey iway cindi ahakku no, bayray-konney waafakasinay a ga. Ijina:

,رَفْعُ الْيَدَيْنِ عِنْدَ الْإِحْرَامِ سُنَّةٌ

kambe hinka sambuyaŋ Irkoy beerandiyaŋ jina do dondon-hari no,

,وَقِرَاءَةُ السُّورَةِ بَعْدَ الْفَاتِحَةِ سُنَّةٌ

nda sorro cawyaŋ  feeriji sorra banda dondon-hari no,

,وَالْقِيَامُ لَهَا سُنَّةٌ

nda a se kayyaŋ dondon-hari no

,وَالتَّيَامُنُ بِرَأْسِكَ قَلِيلاً عِنْدَ السَّلاَمِ سُنَّةٌ

nda boŋ kuubandi kayna ga guna ni kambe-ŋwaaro haray salam yaŋo do dondon-hari no,

, وَالْجَلْسَةُ الْأُولَى سُنَّةٌ

nda goray jina dondon-hari no,

,وَقِرَاءَةُ التَّشَهُّدِ سُنَّةٌ

nda tayya cawyaŋ dondon-hari no,

,وَالتَّكْبِيرَةُ إِلَى الْجُلُوسِ سُنَّةٌ

nda Irkoy beerandiyaŋ ciiyaŋey ga koy ni gorayey ga dondon-hari no.

,وَالْجَهْرُ سُنَّةٌ

nda bangandiyaŋ dondon-hari no,

,وَالسِّرُّ سُنَّةٌ

nda gundu dondon-hari no.

,فِي مَحَلِّهِمَا

Ihinka nagey ra,

,وَسَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ سُنَّةٌ

nda Irkoy ga ma boro kaŋ na nga saabu, ciiyaŋo dondon-hari no.

,وَرَدُّ السَّلاَمِ عَنْ يَمِينِهِ سُنَّةٌ

nda salamyaŋ yeeri kambe-ŋwaari boro ga dondon-hari no.

,وَعَنْ يَسَارِهِ إِنْ كَانَ بِهَا أَحَدٌ سُنَّةٌ

nda salamyaŋ yeeti ga koy kambuwo bora ga d’a ciya boro fo go no dondon-hari no.

,اِنْتَهَى سُنَنُ الصَّلَاةِ

I to canfe jingar dondon-harey(I ban).

,فَضَائِلِ الصَّلَاةِ

Jingar ba-harey (mustahabbey).

,وَأَمَّا فَضَائِلُ الصَّلَاةِ فَسِرُّالْمَأْمُومِ مَعَ سِرِّ الْإِمَامِ

Amma jingar ba-harey, ganako gunduyaŋ ga marga nda liiman.

,وَتَطْوِيلُ الْقِرَاءَةِ فِي الصُّبْحِ وَالظُّهْرِ 

  nda cawyaŋ kuukandiyaŋ susubay jingar nda aluula ra.

,وَتَقْصِيرُ الْقِرَاءَةِ فِي الْعَصْرِ وَالْمَغْرِبِ

nda cawyaŋ dunguriyandiyaŋ alaasar nda almaaro ra.

,وَتَوَسُّطُهَا فِي الْعِشَاءِ

nda cawyaŋ bindi-bindi saafa ra.

,وَالتَّسْبِيحُ فِي الرُّكُوعِ

nda Irkoy hananandiyaŋ  kange diiyaŋ ra.

,وَالدُّعَاءُ فِي السُّجُودِ

nda gaara boŋ-gisi ra.

,وَالْقُنُوتُ

nda Kunuutu.

,وَالْجُلُوسُ بِأَلْيَتِكَ الْيُسْرَى

nda goray boro kambuwo calla ga.

,وَوَضْعُ يَدَيْهِ عَلَى فَخِذَيْهِ

nda a kambey dakeyaŋo a tanjey boŋ.

 ,وَمَنْ لاَ يَعْرِفُ فَرَائِضُ الصَّلَاةِ وَسُنَنَ الصَّلَاةِ وَفَرَائِضُ الْوُضُوءِ وَسُنَنَهُ فَصَلاَتُهُ بَاطِلَةٌ

Boro  kaŋ mana jingar tilas-harey bay, a mana jingar dondon-harey bay, a mana alwala tilas-harey bay, a mana a tilas-harey bay, a jingaro hasarante no.

,اِنْتَهَى فَضَائِلُ الصَّلَاةِ

i to canfe jingar ba-harey(mustahabbey)(I ban),

,بَابٌ مُوجِبَاتِ الْغُسْلِ

Mee: ɲumayyaŋ waajibey boŋ.

,وَأَمَّا مُوجِبَاتُ الْغُسْلِ فَݳَرْبَعٌ

Amma ɲumayyaŋ waajibantey itaaci no:

 ,خُرُوجُ الْمَنِيِّ بِلَذَّةٍ مُعْتَادَةٍ فِي نَوْمٍ أَوْ يَقْظَةٍ

manii'i fattayaŋ ga marga nda kaani maayaŋ kaŋ i ga doona, jirbi ra wala mo hayay ra.

,أَوْ مُغِيبُ حَشْفَةِ بَالِغٍ فِي فَرْجٍ

wala mo-jine boŋ tuguyaŋ baaliji wane farji(koro) ra.

,أَوِ انْقِطَاعِ دَمِ الْحَيْضِ

wala mo ɲumandi ɲunayaŋo waati kaŋ a pati.(kaŋ se i ga ne jingar ceeri).

,أَوِ اِنْقِطَاعِ دَمِ النِّفَاسِ

wala mo hayyaŋ kuri waati kaŋ a pati.

,وَإِسْلاَمُ الْكَافِرِ

nda cafari tuubiyaŋ(ga ciya alsilaama).

,اِنْتَهَى مُوجِبَاتُ الْغُسْلِ

I to canfe  ɲumayyaŋ waajibantey (I ban).

,بَابٌ فِي الْغُسْلِ الْمَسْنُونِ

Mee:  dondontaray ɲumayyaŋ boŋ.

,وَأَمَّا الْغُسْلُ الْمَسْنُونُ فَسَبْعٌ

Amma dondontaray ɲumayyaŋey iyye no.

,غُسْلٌ لِصَلاَةِ الْعِيدَيْنِ

Idi (boŋ-gisi) hinka se ɲumayyaŋ.

,وَغُسْلُ صَلاَةِ الْجُمُعَةِ

nda jumma jingar se ɲumayyaŋ.

,وَغُسْلٌ لِدُخُولِ مَكَّةَ

nda Makka furoyaŋ se ɲumayyaŋ.

,وَغُسْلُ الْمَيِّتِ

nda buuko ɲumayyaŋ.

,وَغُسْلُ دَمِ الْإِسْتِحَاضَةِ إِذَا انْقَطَعَ

nda doori kuri se ɲumayyaŋ waati kaŋ a pati.

,وَغُسْلٌ لِصَلاَةِ خُسُوفِ الشَّمْسِ

nda ɲumayyaŋ kaŋ i ga te wayna kusa-kusa yaŋ jingaro se. 

,وَغُسْلٌ لِصَلاَةِ الْإِسْتِسْقَاءِ سُنَّةٌ

nda ɲumayyaŋ  ceeci ga yeesiyaŋ(kwaari) jingaro se dondon-hari no.

,اِنْتَهَى الْغُسْلُ الْمَسْنُونُ

I to canfe  dondon-harey ɲumayyaŋey(i ban).

,بَابٌ فِي الصَّلَاةِ الْمَسْنُونِ

Mee:  jingar dondon-harey ciine boŋ:

,وَأَمَّا الصَّلاَةُ الْمَسْنُونَةُ فَسَبْعَةٌ

Amma jingar dodon-harey iyye no:

,صَلاَةُ الْعِيدَيْنِ

Idi(iidi) hinka jingaryaŋ,

,وَصَلاَةُ الْجَنَازَةِ

nda buuko jingaryaŋ,

,وَصَلاَةُ اْلإِسْتِسْقَاءِ

nda ceeci ga yeesi (kwaari) jingaryaŋ,

,وَصَلاَةُ كُسُوفِ الشَّمْسِ

nda wayna kusa-kusa jingaryaŋ.

,وَصَلاَةُ خُسُوفِ الْقَمَرِ

nda hando kusa-kusa  jingaryaŋ,

,وَصَلاَةُ الشَّفْعِ وَالْوِتْرِ

nda hinkari (safa’i) nda footari (witri)  jingarey,

,وَصَلاَةُ التَّرَاوِيحِ فِي رَمَضَانَ سُنَّةٌ وَاجِبَةٌ

Nda taraawiihi jingaro (naafiila) me-hawo ra, dondon-hari waajibante yaŋ no,

.اِنْتَهَى الصَّلاَةُ الْمَسْنُونَةُ

I to canfe dondon-hari jingarey(i ban).

.بَابٌ قَوَاعِدِ الْإِسْلاَمِ

Mee: alsilaamataray ganjey:

.وَأَمَّا قَوَاعِدُ الْإِسْلاَمِ فَخَمْسَةٌ، أَوَّلُهَا

Amma alsilaamataray ganjey  igu no, Ijina :

,شَهَادَةُ أَنْ لاَ إِلَٰهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَشَرِيكَ لَهُ وَشَهَادَةُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ

Seedataray kaŋ Koy kulu si kaŋ i ga gana nda cimi kala Irkoy, nga hinne no margakasin si a se nda seedataray ga ne annabi Muhammadu (SHT) Irkoy tame no, a diyaw mo no.

.وَبَعْدَهُ الصَّلاَةُ

Wo-ne yaŋ banda jingar,

,وَالصِّيَامُ

nda me-haw,

,وَالزَّكَاةُ

nda zakka kaayaŋ,

.وَحَجُّ بَيْتِ اللَّهِ لِمَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً

nda Irkoy fuwo zuureyaŋ (hajji koyyaŋ) boro kaŋ du a fonda.

,وَمَنْ لاَ يَعْرِفُ هَذِهِ الْأَشْيَاءَ لاَ تَجُوزُ شَهَادَتُهُ وَلاَ إِمَامَتُهُ وَمَنْ صَلَّى خَلْفَهُ يُعِيدُ أَبَدًا

boro kaŋ mana wo-ne yaŋ bay, bora seedatara si hagu ya-dini a liimantaray. Boro kaŋ jingar a banda, a ma nga jingaro ye hala-abada.

,كَذَا رُوِيَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيِّبِ ءَاخِرِ الْمُتَقَدِّمِينَ

Ya-cine day no i filla ga funu Saydu Musayyibiizo do boro jinay kokoranta.

,بَابٌ فِي السُّجُودِ قَبْلَ السَّلاَمِ

Mee: boŋ-gisey  salamyaŋ jine.

وَأَمَّا السُّجُودُ الْقَبْلِيُّ فَسَبْعَةٌ،

Amma boŋ-gisi salamyaŋ jine, iyye no.

فَمَنْ نَسِيَ تَكْبِيرَتَيْنِ فَأَكْثَرَ غَيْرَ تَكْبِيرَةِ الْإِحْرَامِ

,سَجَدَ قَبْلَ السَّلاَمِ

boro kaŋ diɲɲa kabaryaŋ hinka wala a bisa ya-dini kaŋ manti nda kabaryaŋ jina, a ma boŋ-gisi salamo jine.

,وَمَنْ نَسِيَ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ مَرَّتَيْنِ فَأَكْثَرَ سَجَدَ قَبْلَ السَّلاَمِ

boro kaŋ diɲɲa samiyallaahu liman hamiduhu ciiyaŋ sorro hinka wala a bisa ya-dini, a ma boŋ-gisi salamo jine.

,وَمَنْ نَسِيَ الْجَلْسَةَ الْوُسْطَى سَجَدَ قَبْلَ السَّلاَمِ

boro kaŋ diɲɲa bindo ra gora, a ma boŋ-gisi salamo jine,

,وَمَنْ نَسِيَ التَّشَهُّدَ سَجَدَ قَبْلَ السَّلاَمِ

boro kaŋ diɲɲa tayya cawyaŋ, a ma boŋ-gisi salamo jine,

,وَمَنْ نَقَصَ وَزَادَ سَجَدَ قَبْلَ السَّلاَمِ

boro kaŋ gazandi a ye ga tonton, a ma boŋ-gisi salamo jine,

,وَمَنْ أَسَرَّ فِيمَا يُجْهَرُ فِيهِ سَجَدَ قَبْلَ السَّلاَمِ

boro kaŋ gundu nangu kaŋ i ga bangandi ra, a ma boŋ-gisi jine,

,وَمَنْ تَرَكَ السُّورَةَ سَجَدَ قَبْلَ السَّلاَمِ

boro kaŋ diɲɲa sorro cawyaŋ, a ma boŋ-gis salamo jine,

.اِنْتَهَى السُّجُودُ الْقَبْلِيُّ

I to canfe boŋ-gisey kaŋ i ga te salamyaŋ jine).

.بَابٌ فِي السُّجُودِ الْبَعْدِيِّ

Mee: boŋ-gisey kaŋ i ga te salamyaŋ banda,

;وَأَمَّا السُّجُودُ الْبَعْدِيُّ فَسَبْعَةٌ

Amma sujudu baada iyye no :

,وَمَنْ تَكَلَّمَ سَاهِيًا سَجَدَ بَعْدَ السَّلاَمِ

boro kaŋ salaŋ diɲɲanay ra, a ma boŋ-gisi salamo banda,

وَمَنْ سَلَّمَ مِنْ رَكْعَتَيْنِ سَجَدَ بَعْدَ السَّلاَمِ

boro kaŋ salam raka hinka ga, a ma boŋ-gisi banda,

,مَنْ زَادَ رَكْعَةً أَوْ رَكْعَتَيْنِ سَجَدَ بَعْدَ السَّلاَمِ،

boro kaŋ tonton raka fo wala i hinka nga jingaro, a ma boŋ-gisi banda,

,وَمَنْ اِسْتَنْكَحَهُ الشَّكُّ سَجَدَ بَعْدَ السَّلاَمِ 

boro kaŋ sikka hiiji, a ma boŋ-gisi salamo banda, 

,وَمَنْ جَهَرَ فِيمَا يُسَرُّ فِيهِ سَجَدَ بَعْدَ السَّلاَمِ

boro kaŋ bangandi gundu nangu ra,a ma boŋ salamo banda,

,وَمَنْ جَلَسَ فِي الرَّكْعَةِ الْأُولَى سَجَدَ بَعْدَ السَّلاَمِ

boro kaŋ goro raka sintina ra, a ma boŋ-gisi salamo banda,

,وَمَنْ نَفَحَ سَاحِيًاسَجَدَ بَعْدَالسَّلاَمِ

boro kaŋ tufa diɲɲanay ra, a ma boŋ-gisi salamo banda,

,اِنْتَهَى السُّجُودُ الْبَعْدِيُّ

I to canfe boŋ-gisey kaŋ i ga te salamyaŋ banda (i ban).

,بَابٌ فِي السَّهْوِ الَّذِ لَا سُجُودُ فِيهِ

Mee, kaŋ ga filla  diɲɲaney kaŋ ra sinda boŋ-gisi,

,وَمَنْ تَرَكَهَا فَصَلاَتُهُ تَامَّةٌ لِأَنَّهَا سُنَّةٌ غَيْرُ مُؤَكَّدَةٍ

boro kaŋ na naŋ, bora jingaro kubay  zama nga wo dondon-hari no kaŋ sinda gaabi,

,وَمَنْ نَسِيَ تَكْبِيرَةً وَاحِدَةً مِنْ غَيْرِ تَكْبِيرَةِ الْإِحْرَامِ

boro kaŋ diɲɲa kabbaryaŋ fo kaŋ manti sintinay wana (ihiraami)

.أَوْ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ مَرَّةً وَاحِدَةً

Wala a diɲɲa samiyallahu liman hamduhu sorro folloŋ.

,أَو الْقُنُوتَ

Wala a diɲɲa kunuuto.

,أَوْ رَفْعَ الْيَدَيْنِ عِنْدَ اْلإِحْرَامِ

Wala a diɲɲa kambe hinka sambuyaŋ ihiraamo do.

أَوِ التَّيَامِينَ،

Wala a diɲɲa amiiney ciiyaŋ.

,أَوِ التَّسْبِيحَ فِي الرُّكُوعِ

Wala a diɲɲa Irkoy hananandiyaŋ nga kange diiyaŋo ra.

,أَوِ الدُّعَاءَ فِي السُّجُودِ 

Wala a diɲɲa gaara nga sujudu ra.

,أَوِ اللَّهُمَّ رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ

Wala a diɲɲa allahumma rabbana walkalhamdu ciiyaŋ,

,فَلَا شَيْءَ عَلَيْهِ فِي جَمِيعِ ذَلِكَ لِأَنَّهَا سُنَّةٌ لاَ يُسْجَدُ لَهَا

taali kulu si a ga wo-dini kulu marganta ra zama ngey wo dondon-hari yaŋ no kaŋ i si boŋ-gisi i se.

,وَإِنْ سَجَدَ لَهَا بَطَلَتْ صَلاَتُهُ

Da day a na boŋ-gisi i se, a jingaro sara.

.اِنْتَهَى السَّهْوُ الَّذِي لاَ سُجُودَ لَهُ

I to canfe  diɲɲaney kaŋ se i si boŋ-gisi(i ban).

.بَابٌ فَرَائِضِ الْوُضُوءِ

Mee: alwala tilas-harey (farilley).

,وَأَمَّا فَرَائِضُ الْوُضُوءِ فَثَمَانِيَةٌ

Amma alwala tilas-harey (farilley) ahakku no:

,أَوَّلُهَا النِّيَّةُ فَرْضٌ

Ijina , niyya danyaŋ tilas-hari no.

,وَالْمَاءُ الطَّهُورُ وَهُوَ الْمُطْلَقُ فَرْضٌ

nda Hari hanno nga dini ma taŋa tilas-hari no.

,وَغَسْلُ جَمِيعِ الْوَجْهِ فَرْضٌ 

nda moyduma marganta ɲunyaŋo tilas-hari no.

,وَغَسْلُ الْيَدَيْنِ إِلَى الْمِرْفَقَيْنِ فَرْضٌ

nda kambe hinka ɲunyaŋ kala a ma koy  kambe golley ga tilas-hari no.

,وَمَسْحُ جَمِيعِ الرَّأْسِ فَرْضٌ

nda boŋo kulu mooruyaŋ tilas-hari no.

,وَغَسْلُ الرِّجْلَيْنِ مَعَ الْكَعْبَيْنِ فَرْضٌ

nda cey  ɲunyaŋo kala a koy  mwey ga tilas-hari no.

,وَالْفَوْرُ وَهُوَ الْمُوَالاَةُ فَرْضٌ

nda cahã-komay nga dini ma dabu-dabuyaŋ care ga tilas-hari no

,وَكَوْنُ الْجَسَدُ طَاهِراً فَرْضٌ

nda ga-hamo ma ciya hananante tilas-hari no.

۞عِنْدَ الشَّيْخِ اْلأَبْهَرِيِّ

Seeko kaŋ se i ga ne Abhari do , alwala  tilas-harey, i me ne.

۞اِنْتَهَى فَرَائِضُ الْوُضُوءِ

I to canfe  alwala tilas-harey (farilley) i ban.

۞بَابٌ سُنَنِ الْوُضُوءِ

Mee: alwala dondon-harey (sunney).

,وَأَمَّا سُنَنُ الْوُضُوءِ فَثَمَانِيَةٌ

Amma alwala dondon-harey ahakku no:

,أَوَّلُهَا غَسْلُ الْيَدَيْنِ، إِلَى الْكُوعَيْنِ قَبْلَ إِدْخَالِهِمَا، فِي الْإِنَاءِ سُنَّةٌ

Ijina: kambe-faata hinka ɲunyaŋ kala a koy kambe-mwey ga hala ni ga ihinka daŋ jina ra dondon-hari no.

,وَالْمَضْمَضَةُ سُنَّةٌ 

nda me kukusiyaŋ dondon-hari no.

,وَالْإِسْتِنْشَاقُ سُنَّةٌ

nda hari zuuyaŋ niine ra dondon-hari no.

,وَالْإِسْتِنْثَارُ سُنَّةٌ

nda hari niisiyaŋ a ma fun niine ra dondon-hari no.

,وَرَدُّ مَسْحِ الرَّأْسِ سُنَّةٌ

nda boŋ mooruyaŋ yeeri ga kaayaŋo dondon-hari no.

وَمَسْحُ الْأُذْنَيْنِ سُنَّةٌ،

nda hanga hinka mooruyaŋ dondon-hari no.

,وَتَجْدِيدُ الْمَاءِ لَهُمَا سُنَّةٌ

nda hari tajandiyaŋ i hinka se dondon-hari no.

,وَالتَّرْتِيبُ سُنَّةٌ

nda dabu-dabu care ga yaŋ dondon-hari no.

۞اِنْتَهَى سُنَنُ الْوُضُوءِ

I to canfe  diɲɲaney kaŋ sinda boŋ-gisi(I ban).

,بَابٌ فَضَائِلِ الْوُضُوءِ

Mee: alwala ba-harey (mustahabbey).

,وَأَمَّا فَضَائِلُ الْوُضُوءِ فَسَبْعَةٌ

Amma alwala ba-harey  iyye no:

,أَوَّلُهَا مَوْضِعٌ طَاهِرٌ

Ijina, nangu hanno,

,وَقِلَّةُ الْمَاءِ بِلاَ حَدٍّ، وَالتَّسْمِيَةُ

nda hari kaynandiyaŋ kaŋ sinda hirri nda bismillaahi cawyaŋ,

,ثُمَّ الدُّعَاءُ

wo-dini yaŋ banda gaara,

وَهِيَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنَ التَّوَّابِينَ وَاجْعَلْنِي مِنَ

,الْمُتَطَهِّرِينَ وَاجْعَلْنِي مِنْ عِبَادِكَ الصَّالِحِينَ

gaara ne-ya: Hee nin Irkoy, ni ma ay daŋ ni tamey kaŋ ga tuubi yaŋ ra, ni ma ay daŋ boro hananantey ra, ni ma ay daŋ ni tam-hanney ra,

,وَالسِّوَاكُ وَتَكْرَارُ مَغْسُولِهِ مَرَّتَيْنِ أَوْ ثَلاَثًا

nda kosiyaŋ hala ni ga alwala,nda a ma ɲun ga yeeri-yeeri nga ɲunyaŋ nangey sorro hinka-hunka wala ihinza-hinza,

۞وَتَيَامُنُ أَعْضَائِهِ وَإِنَائِهِ

nda kambe-ŋwaari jilmandiyaŋ  gaagaarey ɲunyaŋo nda ni jina.

 

۞اِنْتَهَى فَضَائِلُ الْوُضُوءِ

I to canfe alwala ba-harey(mustahabbay) i ban.


۞بَابٌ فَرَائِضِ التَّيَمُّمِ

Mee: taamayaŋ tilas-harey (farilley).

,وَأَمَّا فَرَائِضِ التَّيَمُّمِ فَسَبْعَةٌ

Amma taamayaŋ tilas-harey (farilley) iyye no:

,أَوَّلُهَا النِّيَّةُ عِنْدَ مَسْحِ الْوَجْهِ فَرْضٌ

Ijina, niyya danyaŋ a moyduma mooruyaŋo do tilas-hari no.

,وَالْفَوْرُ فَرْضٌ 

nda cahãyaŋ tilas-hari no,

,وَالضَّرْبَةُ الْأُولَى فَرْضٌ

nda laabo karyaŋ jina tilas-hari no,

,وَالصَّعِيدُ الطَّاهِرُ فَرْضٌ

nda laabu hanno tilas-hari no,

,وَمَسْحُ الْيَدَيْنِ إِلَى الكُوعَيْنِ فَرْضٌ 

nda kambe hinka mooruyaŋo kala a ma koy dabo ga tilas-hari no,

,وَنَزْعُ الْخَاتِمِ عَنْ أَصَابِعِهِ فَرْضٌ

nda korbay foobu ga kaayaŋ a kambayzo ga tilas-hari no,

۞لِأَنَّ التُّرَابَ لاَ تَدْخُلُ تَحْتَهُ

zama hakiika laabo si furo a cire,

۞اِنْتَهَى فَرَائِضُ التَّيَمُّمِ

I to canfe taamayaŋ tilas-harey( farilley)i ban.

۞بَابٌ سُنَنِ التَّيَمُّمِ

Mee: taamayaŋ dodon-harey (sunney).

,وَأَمَّا سُنَنُ التَّيَمُّمِ فَخَمْسَةٌ

Amma taamayaŋ dondon-harey (sunney) igu no.

أوَّلُهَا التَّسْمِيَةُ سُنَّةٌ،

Ijina; Bismillaahi cawyaŋ dondon-hari no,

,وَالضَّرْبَةُ الثَّانِيَةُ سُنَّةٌ

nda  laabo karyaŋ hinkanta dondon-hari no,

,وَتَقْدِيمُ الْيُمْنَى عَلَى الْيُسْرَى سُنَّةٌ 

nda kambe-ŋwaaro jilmandiyaŋ kambuwo boŋ dondon-hari no,

,وَالتَّرْتِيبُ سُنَّةٌ،

nda dabu-dabandiyaŋ dondon-hari no,

وَتَخْلِيلُ الْأَصَابِعِ سُنَّةٌ

nda kambayzey saaru-saaruyaŋo dondon-hari no.

 ۞ اِنْتَهَى سُنَنُ التَّيَمُّمِ

I to canfe Taamayaŋ dondon-harey (sunney)i ban.

۞بَابٌ فَرَائِضُ الْغُسْلِ

Mee: ɲumayyaŋ tilas-harey (farilley).

,وَأَمَّا فَرَائِضُ الْغُسْلِ فَخَمْسَةٌ

Amma ɲumayyaŋ  tilas-harey (farilley)  igu no:

,أَوَّلُهَا النِّيَّةُ عِنْدَ ابْتِدَاءِ الْغُسْلِ فَرْضٌ

Ijina, niyya danyaŋ ɲumayyaŋ sintina do tilas-hari no,

,وَتَعْمِيمُ الْجَسَدِ بِالْمَاءِ فَرْضٌ 

nda ga-ham kubayyaŋ nda hari tilas-hari no,

,وَالْمَاءُ طَاهِرٌ فَرْضٌ

nda hari hanno tilas-hari no,

,وَالْفَوْرُ فَرْضٌ

nda Cahã-komay tilas-hari no,

,وَالتَّدْلِيكُ فَرْضٌ

nda ziiriyaŋ tilas-hari no,

۞اِنْتَهَى فَرَائِضُ الْغُسْلِ

I to canfe ɲumayyaŋ tilas-harey (farilley)i ban.

 

۞بَابٌ سُنَنِ الْغُسْلِ

Mee: ɲumayyaŋ dondon-harey (sunney).

,وَأَمَّا سُنَنُ الْغُسْلِ فَخَمْسَةٌ

Amma ɲumayyaŋ dondon-harey (sunney) igu no:

,أَوَّلُهَا غَسْلُ الْيَدَيْنِ إِلَى الْكُوعَيْنِ قَبْلَ إِدْخَالِهِمَا فِي الْإِنَاءِ سُنَّةٌ

Ijina; kambe-faata hinka ɲunyaŋo kala a ma koy dabo ga hala kambe hinka ga furo jina ra dondon-hari no.

,وَالْمَضْمَضَةُ سُنَّةٌ

nda me kukusiyaŋ dondon-hari no,

,وَالْإِسْتِنْشَاقُ سُنَّةٌ

nda hari zuuyaŋ niine ra dondon-hari no,

,وَالْإِسْتِنْثَارُ سُنَّةٌ

nda haro niisi ga kaayaŋ  dondon-hari no,

۞وَمَسْحُ صِمَاخِ الْأُذْنَيْنِ سُنَّةٌ

nda hanga-kopto hinka mooruyaŋo dondon-hari no,

۞اِنْتَهَى سُنَنُ الْغُسْلِ

I to canfe ɲumayyaŋ dondon-harey (sunney) i ban.

۞بَابٌ فِي فَضَائِلِ الْغُسْلِ

Mee:  ɲumayyaŋ ba-harey (mustahabbey).

,وَأَمَّا فَضَائِلِ الْغُسْلِ فَسَبْعَةٌ

Amma ɲumayyaŋ ba-harey (mustahabbey) iyye no:

,أَوَّلُهَا الْبَدْءُ بِغَسْلِ الْأَذَى مِنْ جَسَدِهِ

Ijina; sintinay nda ziibo ɲunyaŋ ga funu a ga-hamo ga.

,ثُمَّ إِكْمَالُ أَعْضَاءِ وُضُوءِهِ 

wo-dini banda, ma kubandi  alwala ga-gaarey nda ɲunyaŋ.

,وَغَسْلُ الْأَعْلَى قَبْلَ الْأَسْفَلِ

nda ga-ham beena ɲunyaŋ ganda jine,

,وَتَثْلِيثُ غَسْلِ رَأْسِهِ

nda hinzandiyaŋ a boŋo ɲunyaŋ,

,وَالْبَدْأُ بِالْمَيَامِنِ قَبْلَ الْمَيَاسِرِ 

nda kambe-ŋwaari kura jilmandiyaŋ kambuwa jine,

,وَقِلَّةُ الْمَاءِ بِلاَ حَدٍّ

nda hari kaynandiyaŋ kaŋ sinda  hirri,

,وَتَقْدِيمُ الْوُضُوءِ إِنْ شَاءَ

nda alwala jilmandiyaŋ nda a ba.

,وَإِنْ شَاءَ أَخَّرَ ذَلِكَ إِلَى ءَاخِرِ غُسْلِهِ 

Da day a ba a ma wo-dini kokorandi kala a ɲumayyaŋo bananta,

۞وَاللَّهُ أَعْلَمُ تَمَّتْ بِـحَمْدِ اِللَّهِ وَحُسْنِ عَوْنِهِ الصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى خَيْرِ خَلْقِهِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ءَامِينَ وَتَلِيهَا مَعْنَى

Irkoy ga ti bayko, Tira timme nda Irkoy saabo nda a gaakasinay hanna. Suuji nda hallasi ma tabbati Irkoy taka-hari hanna ga amiin a ga lamba a ga.

۞لاَ إِلَٰهَ إِلاَّ اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَّسُولُ الِلَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ

Koy fo kulu si kaŋ se i ga boŋ-dum nda cimi kala Irkoy Muhammadu (SHT) mo a diyaw no.

۞بِسْـمِ اِللَّهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ

Ay ga sintin nda Irkoy maayo, suuji yaamamante koyo, suuji carcarante koyo.

,وَصَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَءَلِهِ وَصَحْبِهِ وَسَلَّمَ تَسْلِمًا

Irkoy ma suuji boobandi iri furjina ga Muhammadu nda almayaaley nda hangasiney kulu marganta kaŋ ga duumi.

,لَا إِلَٰهَ إِﻻَّ اللَّـهُ لَاخَالِقَ وَلَا رَازِقَ وَلَا مَعْبُودَ بِالْحَقِّ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعِبَادِ

Koy kulu si kaŋ i ga gana nda cimi kala Irkoy, takako si, arzakandiko si, boŋ-dumandiko si nda cimi kala day Nga kaŋ ga ti tamey Koyo.

,لَا يُمِيتُ وَلَا يُحْيِ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعِبَادِ

Wiiko si, baafunandiko si kala day Nga kaŋ ga ti tamey Koyo.

۞صَحَّ

Sanni wo-ne a yas’ha.

۞لَا خَالِقَ كُلِّ شَيْءٍ فِي الَأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاءِ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعِبَادِ

Hari kulu takako si laabo ra nda beena ra kala day Nga kaŋ ga ti tamey Koyo.

۞اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ فِي مُلْكِهِ وَلَا فِي ذَاتِهِ وَلَا فِي صِفَاتِهِ وَأَفْعَالِهِ،  وَهُوَ رَبُّ الْعِبَادِ صَحَّ

Irkoy Nga hinne, A sinda margakasina A koytara ra nd'A  zaato ra nd'A sifawey ra nda goyey ra. Nga ga ti tamey Koyo, sanni wo-ne a yas’ha.

۞مُحَمَّدٌ رَّسُولُ الِلَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ

Muhammadu Irkoy diya suuji nda hallasi ma tabbati a ga duumi.

۞مُحَمَّدٌ جَاءَ بِالْقُرْءَانِ الْعَظِيمِ،  طَرِيقِ الْهُدَى إِلَى كَافَّةِ الْمُسْلِمِينَ، وَإِلَى كَافَّةِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ إِلَى الْجَنَّةِ، صَحَّ

Muhammadu (SHT)ka nda alkuraana beero, kande fondo no ga koy alsilaamey talaato do, ga koy laarabey talaato do nda dumey ga koy aljanna ga, sanni wo-ne a yas’ha.

"إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ صَلُّواْ عَلَيْهِ وَسَلِّمُواْ تَسْلِيمًا،֞  

Hakiika Irkoy nda nga malaykey ga suuji boobandi iri annabi ɲamma ga, he araŋ borey kaŋ cimandi, wa suuji boobandi a ga, araŋ ma hallasay duumante ceeci a se.

,هُوَ رَسُولٌ إِلَى الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، وَالْيَمِينِ وَالشِّمَالِ

Nga wo diyaw no ga koy wayna-funay borey do nda wayna-kaŋay nda kambe-ŋwaari borey do nda kambuwo.

۞وَأَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ تَكُونُ فِي السَّمَاءِ السَّابِعَةِ الْعُلْيَا وَمَنْ دَخَلَ فِيهَا لَا يَمُوتُ أَبَدًا، وَهُوَ دَائِمُ الْفَرَحِ صَحَّ

Hakiika Aljanna cimi no, a te beene iyya ra hala beene.

Boro kaŋ furo a ra, bora si bu hala-abada. Bora ga duumi nda farhã, sanni wo-ne a yas’ha.

۞وَأَنَّ النَّارَ  حَقٌّ تَكُونُ فِي الْأَرْضِ السَّابِعَةِ السُّفْلَى وَمَنْ دَخَلَ فِيهَا لَا يَمُوتُ وَلَا يَحْيَى وَهُوُ دَائِمُ الْحُزْنِ. أَعَاذَنَا بِالِلَّهِ

Hakiika danjo cimi no, a te laabo ra hala ganda iyya ra. Boro kulu kaŋ furo a ra, a si bu a si baafunay, nga dini, a ga duumi bine saray ra. Iri ga de Irkoy ga A ma iri wa nd'a!

,وَمَن لَمْ يَعْرِفْ هَذَا الْمَعْنَى فَهُوَ لَا يَجُوزُ أَكْلُ ذَبِيحَتُهُ وَلَا شَهَادَتُهُ وَلَا إِمَامَتُهُ

Boro kaŋ mana maana wo-ne yaŋ bay, a si halal i ma a wiiyaŋ ŋwa nda seedataray nda limantaray.

,وَمَن صَلَّى خَلْفَهُ يُعِيدُ الصَّلَاةَ أَبَدًا

Boro  kaŋ jingar a banda, a ma nga jingaro yeeti hala-abada.

,وَمَن لَا يَعْرِفْ هَذَا الْمَعْنَى فَهُوَ جَاهِلٌ بِإِجْمَاعِ الْعُلَمَاءِ

Boro kaŋ mana maana wo-ne yaŋ bay, bora saafuufu no(jaahili)(a si faham) alfaga bayraykooney waafaku a boŋ.

۞فَتَعَلُّمُهَا فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ وَمُسْلِمَةٍ حُرٍّ أَوْ عَبْدٍ صَغِيرٍ  أَوْ كَبِيرٍ

Wo-ne yaŋ bayra ceeci yaŋo tilas no alsilaama kulu boŋ alborey nda wayborey, burciney nda baɲɲey, dottijey nda zankey boŋ.

۞تَمَّتْ بِـحَمْدِ اِللَّهِ وَحُسْنِ عَوْنِهِ الصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى خَيْرِ خَلْقِهِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ءَامِينَ

Tiraa timme nda Irkoy saabo, hallasay nda saabi ma tabbati Irkoy wane diyawo ga Muhammadu suuji nda hallasi ma tabbati a ga amiin.

۞بِسْـمِ اِللَّهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ

Ay sintin nda Irkoy maayo, suuji yaamamante koyo, suuji carcarante koyo.

 

۞وَصَلَّى اللَّهُ عَلَى النَّبِيِّ الْكَرِيـمِ

Irkoy ma suuji boobandi iri annabi ɲamma beero ga.

۞فَهَذِهِ عَقِيدَةُ أَهْلِ السُّنَّةِ الْمُسَمَّاةُ بِالْمُرْشِدَةِ شَرَحَهَا الشَّيْخُ الْعَلَّامَةُ السُّبْكِيُّ وَغَيْرُهُ فِي الطَّبَقَاتِ وَغَيْرِهَا، فَلْتُحْفَظْ، وَنَصُّهَا

To wo-ne manti kala(sunney) dondon-harey fonda borey akiida kaŋ se i ga ne kanda. Seeku bayray-koono kaŋ se i ga ne Subkiiyu no na a sifa nda a taney, i zaamaano no ra nda i taney, araŋ ma a batu. Hantumanta ne.

,إِعْلَمْ أَرْشَدَنَا اللَّهُ وَإِيَّاكَ أَنَّ اللَّهَ جَلَّ وَعَزَّ وَاحِدٌ فِي مُلْكِهِ 

ma bay, Irkoy ma iri kanda koyne nda nin. Hakiika Irkoy kaŋ beeri a jar, Nga hinne no Nga koytara ra.

,خَالِقُ الْعَالَمِ بِأَسْرِهِ الْعُلْوِيِّ وَالسُّفْلِيِّ، وَالْعَرْشِ وَالْكُرْسِيِّ، وَالسَّمَاوَاتِ وَاْلأَرْضِ،  وَمَا فِيهِمَا وَمَا بَيْنَهُمَا

Nga no na taka-harey marganta taka,  beene waney nda ganda waney nda Al'arso nda Kursiyyo, nda beena nda laabo nda hari kaŋ go  hinka ra nda wo-kaŋ go i game ra.

,جَمِيعُ الْخَلَائِقِ مَقْهُورُونَ بِقُدْرَتِهِ، لَا تَتَحَرَّكُ ذَرَّةٌ إِلَّا بِإِذْنِهِ

Taka-harey kulu marganta manti kala yagalamante yaŋ no nda Irkoy wane hina. Gurayze kulu si yooje kala nda a wane yadda.

,لَيْسَ مَعَهُ مُدَبِّرٌ فِي الْخَلْقِ، وَلَا شَرِيْكٌ فِي الْمُلْكِ حَيٌّ قَيُّومٌ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ

A sinda margakasina nga taka-harey bareyaŋo ra, A sinda margakasina mo nga koytara ra. Baafuna no kaŋ ga kay ka nga taka-harey hallasi. Dusungu si a di ya-dini jirbi.

,عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ، لَا يَخْفَى عَلَيْهِ شَيْءٌ فِي اْلأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاءِ

Gundey nda bangantey bayko no, hari fo si tugu A se laabo ra ya-dini beena ra.

۞يَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا وَلَا حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ اْلأَرْضِ، وَلَا رَطْبٍ، وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ

A ga bay hari  kaŋ go gurey nda harey ra. Tuuri koptayze si funu ga kaŋ kala nda A bayra. Gurayze kaŋ go kubay ra laabo ra, i tayo wala i kogo  mana te kala a go no tira banganta ga.

,حَاطَ بِكُلِّ شَيْءٍ عِلْمًا

A na hari kulu wanga nda bayray.

,وَأَحْصَى كُلَّ شَيْءٍ عَدَدًا

A na hari kulu kabu nda kabuyaŋ.

,فَعَّالٌ لِمَا يُرِيدُ

Nga no ga goy wo-kaŋ A boonu,

,قَادِرٌ عَلَى مَا يَشَاءُ

hinaako no haro kulu kaŋ a ba ga,

,لَهُ الْمُلْكُ وَالْغِنَى

A se no koytaray go nda yingayaŋ,

,وَلَهُ الْعِزَّةُ وَالْبَقَاءُ 

A se no jeeray  nda cindiyaŋ go,

,وَلَهُ الْحَمْدُ وَالثَّنَاءُ

A se no saabi go nda sifaw,

,وَلَهُ اْلأَسْمَاءُ الْحُسْنَى وَالصِّفَاتُ الْعُلَى

A se no maa hanney nda sifaw jeerey go,

,وَلَا مَانِعَ لِمَا أَعْطَى

ganjiko si  hari kaŋ A no se,

,لَا دَافِعَ لِمَا قَضَى 

tutayko si  haro kaŋ A ciiti se,

,يَفْعَلُ فِي مُلْكِهِ مَا يُرِيْدُ

Nga no ga goy Nga koytara ra wo-kaŋ A boonu,

,وَيَحْكُمُ فِي خَلْقِهِ مَا يَشَاءُ 

A ma ciiti  Nga taka-harey ra wo-kaŋ A ba,

,لَا يَرْجُو ثَوَابًا وَلَا يَخَافُ عِقَابًا

A si boonu sufuray A si humburu gurzugay kulu,

,لَيْسَ عَلَيْهِ حَقٌّ

a si A ga alhakku,

,وَلَا حُكْمٌ عَلَيْهِ

ciiti kulu si A boŋ,

,فَكُلُّ نِعْمَةٍ مِنْهُ فَضْلٌ 

annema kulu a do bagacaraw no,

,وَكُلُّ نِقْمَةٍ مِنْهُ عَدْلٌ

gurzugay kulu A do adilitaray no,

,لَا يُسْأَلُ عَمَّا يَفْعَلُ وَهُمْ يُسْئَلُونَ

i si A hã hari kaŋ A goy amma i ga takaharey hã hari kaŋ i goy.

,مَوْجُودٌ قَبْلَ الْخَلْقِ 

goonay (A go no) za  takaharey jine,

,لَيْسَ لَهُ قَبْلٌ وَلَا بَعْدٌ

A sinda jine A sinda banda,

,وَلَا فَوْقٌ وَلَا تَحْتٌ

A sinda beene A sinda cire,

,وَلَا يَمِينٌ وَلَا شِمَالٌ

A sinda kambe-ŋwaari A sinda kambuwo,

,وَلَا أَمَامٌ وَلَا خَلْفٌ

A sinda furjine A sinda banda,

,وَلَا كُلٌّ وَلَا بَعْضٌ

A manti bumbu A manti jare,

,وَلَا يُقَالُ مَتَى كَانَ وَلَا أَيْنَ كَانَ وَلَا كَيْفَ كَانَ

i si ne waati fo no A te, i si ne mana ga no A te, i si ne mate no A te ga te,

,كَوَّنَ الْأَكْوَان

A ciya za takaharey mana te(Nga no na takaharey taka),

,وَدَبَّرَ الزَّمَانَ

 A na zabana gooje,

,لَا يَتَقَيَّدُ بِالزَّمَانِ

i si A tafar(a go no zamana kulu) zamana folloŋ ra,

,وَلَا يَخْتَصُّ بِالْمَكَانِ وَلَا يَلْحَقُهُ وَهْمٌ

i si A carcar mo nda nangu, miila si to r'A,

,وَلَا يُكَيِّفُهُ عَقْلٌ،  وَلَا يَنْحَصِرُ فِي الذِّهْنِ

lakkal si hin ga A maatandi, A si hin ga margu lakkal diiyaŋ ra,

,وَلَا يَتَمَثَّلُ فِي النَّفْسِ، وَلَا يَتَصَوَّرُ فِي الْوَهْمِ 

fundi si hin ga A hima-carandi, miila si hin ga A suura-gasinay,

۞وَلَا يَتَكَيَّفُ فِي الْعَقْلِ، وَلَا تَلْحَقُهُ الْأَوْهَامُ وَالأَفْكَارُ، جَلَّ عَنِ الشَّبِيهِ وَالنَّظِيرِ، لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ

lakkal si hini ga A maatandi, miiley nda fongu-fonguyaŋ, bondaray wane i si to r'A, A jar ga funu hima-care ga nda cine, A si A se hima-care kulu, Nga dini maako diiko no.

,تَمَّتْ بِـحَمْدِ اِللَّهِ وَحُسْنِ عَونِهِ الصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ

Tiraa timme nda Irkoy saabo nda gaakasinay hanna, suuji nda hallasay ma tabbati Muhammadu (SHT) nda A wane almayaaley.

۞وَتَلِيهَا فَائِدَةُ فِي ذِكْرِ بَعْضِ مَا يَنْبَغِى تَعَلُّمَهُ

A lamba a ga nafa fooyaŋ kaŋ iri ka ga filla I bayra ga hagu.

۞وَصَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَسَلَّمْ

Suuji nda hallasay ma tabbati Muhammadu SHT ga.

۞بِسْـمِ اِللَّهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ

Ay sintin nda Irkoy maayo, suuji yaamamante koyo, suuji carcarante koyo.

 

فَائِدَةٌ فِي ذِكْرِبَعْضِ مَا يَنْبَغِي تَعَلُّمُهُ وَهُوَاللَّهُمَّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ وَمِن فِتْنَةِ الْقَبْرِ. أَمَّا فِتْنَةُ الْمَحْيَافَهِيَ كُلُّ مَا يُشْغِلُ عَنِ ,الِلَّهِ، وَأَمَّا فِتْنَةُ الْمَمَاتِ فَهِيَ خَاتِمَةُ السُّوءِ وَالْعِيَاُذ بِاللَّهِ

Nafa hari yaŋ ne kaŋ iri ka ga filla, i bayra ga hagu.

Irkoy ay ga de ni ga, ni ma ay wa ga fun baafunay nda buuyaŋ fitina ga, ga fun saaray wane fitina ga.

Amma baafunay fitina nga ne: hari kulu kaŋ ga ni sakulla ga funu Irkoy ga. Amma buuyaŋ fitina nga ne: kokoro-meeray, Irkoy ma iri wa nd'a!

,وَسَبَبُهَا التَّهَاوُنُ بِالصَّلَاةِ وَشُرْبُ الْخَمْرِ وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ وَإِيذَاءُ الْمُسْلِمِينَ 

A sabiilo, jingar dokkorayyaŋ, baji hanyaŋ, ɲa nda baaba kutayaŋ, alsilaamey dorondiyaŋ.

,وَأَمَّا فِتْنَةُ الْقَبْرِ فَهِيَ سُؤَالُ الْمَلَكَيْنِ

Amma saaray wane fitina, nga ga ti: malayka hinka hããyaŋo,

 ,بِأَنْ تُثْبِتَنَا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ،  وَهُوَ لِلْجَسَدِ وَالرُّوحِ مَعًا، وَيُسْئَلُ مَن أَكَلَتْهُ السِّبَاعُ وَمَن ذُرِيَ فِي الْهَوَاءِ

i ga ne boro ma tabbatandi nda sanni tabbatante, ngey dini ga-ham nda fundi  kulu no i ga hã nd’ey. I ga hã mo boro kulu kaŋ kooray ŋwa nda boro kaŋ i faaru hawo ra.

وَاْلأَطْفَالُ لَا يُسْأَلُونَ وَكَذَا الْمَبْطُونُ، يَعْنِي الَّذِي مَاتَ بِوَجْعِ الْبَطْنِ،  وَالْمَطْعُونُ، يَعْنِي الَّذِي مَاتَ بِسَبَبِ الطَّاعُونِ وَالْغَرِيقُ يَعْنِي الَّذِي مَاتَ بِسَبَبِ الْغَرَقِ فِي الْمَاءِ 

Zankey i si i hã nda boro kaŋ gunda-doori wi, nda boro kaŋ i gooru ga wi nda boro kaŋ yoole hari ra,

,وَالْحَرِيقُ يَعْنِي الَّذِي حَرَقَتْهُ النَّارُ، وَالنُّفَسَاءُ، وَهِيَ الَّتِي مَاتَتْ بِسَبِبِ الْوِلَادَةِ، وَمَنْ مَاتَ لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ أَوْ يَوْمَهَا

nda boro kaŋ danji ton ga wi, nda wayborey kaŋ ga bu hay-zaŋay ga, nda boro kaŋ bu jumma ciini wala a zaaro.

,وَمَنْ دَاوَمَ عَلَى قِرَاءَةِ سُورَةِ  الْمَلِكِ كُلَّ لَيْلَةٍ أَوْ قَرَأَ سُورَةَ الْإِخْلَاصِ فِي مَرْضِهِ الَّذِي مَاتَ فِيهِ، وَالْمُرَابِطُ فَهَؤُلَاءِ شُهَدَاءُ اْلآخِرَةِ

nda boro kaŋ ga duumi suuratul mulki cawyaŋ ga ciini kulu wala a na kulhuwallahu caw nga dooro kaŋ ra a bu ra nda batuko kaŋ ga kwaara batu(samballayze). Borey wo no ga ti alaahara seedakey.

لَا يَسْئَلُونَ، كَشَهِيدِ الْمَعْرَكَةِ وَقِيلَ يُسْئَلُونَ وَيُلْهَمُونَ الْجَوَابَ∙ وَصِفَةُ السُّؤَالِ أَنْ يَقُولَ الْمَلَكَانِ وَهُمَا مُنْكَرٌ وَنَكِيرٌ مَنْ رَبُّكَ؟

I s’i hã hari kulu sanda day borey kaŋ bu wangey do. Alfa fooyaŋ ne i g’i hã amma i ga i loowandi tuuyaŋo. Hããyaŋo sifawo, malayka hinka (Munkaru nda Nakiiru) ga i hã: may ga ti ni koyo?

,وَمَا دِينُكَ؟ وَمَنْ نَبِيُّكَ؟ وَمَا قِبْلَتُكَ؟ فَأَمَّا الْمُؤْمِنُ الْكَامِلُ فَيَقُولُ بِسُرْعَةٍ اللَّهُ رَبِّي، وَالإِسْلَامُ دِينِي، وَمُحَمَّدٌ نَبِيِّ 

ifo ga ti ni bondumyaŋ( addiina), may ga ti ni annabi-ɲamma, ifo ga ti ni kibila? To amma boro kaŋ gonda cimandiyaŋ kubante, a ga ne nda cahã-komay, ay koyo ga ti Irkoy, alsilaamataray ga ti ay bondumyaŋ Muhammadu ga ti ay annabi-ɲamma,

,وَالْكَعْبَةُ الْمُشَرِّفَةُ قِبْلَتِي، فَيَقُولَانِ لَهُ قَدْ عَلِمْنَا أَنَّكَ لَمُؤْمِنٌ

Kaaba jeera ga ti ay alkibila. I ga ne i se, hakiika iri bay kaŋ nin wo cimandiko no,

,نَمْ نَوْمَةَ الْعَرُوسِ الَّذِي لَا يُوقِظُهُ إِلَّا أَحَبُّ النَّاسِ إِلَيْهِ

ni jirbi te aru-hiijay wana dumo, kaŋ boro kulu si a tunandi kala day a baako beerey.

وَيُفْسَحُ فِي قَبْرِهِ وَيَنْظُرُ إِلَى مَقْعَدِهِ فِي الْجَنَّةِ، وَأَمَّا الْكَافِرُ أَوِ الْمُنَافِق فَيَقُولُ: "لَا أَدْرِي"،  فَيَضْرِبَانِهِ بِبِمَقْمَعَةٍ مِنْ حَدِيدٍ، وَيَنظُرُ إِلَى مَقْعَدِهِ فِي النَّارِ

I ga yulwandi a saara ra hala a ma di nango kaŋ a ga goro aljanna ra. Amma cafarey wala munaaficey, i ga ne: iri si bay.

I ma a kar nda kulici ga tun guuru wane yaŋ, a ga di nango kaŋ nga ga goro danjo ra.

,وَأَمَّا الْمُسْلِمُ الْعَاصِي فَيَتَأَخَّرَ عَنِ اْلإِجَابَةِ ثُمَّ يُجِيبُ بَعْدَ الْمَشَقَّةِ 

Amma alsilaama kaŋ ga kuta, i ga dugundi a se tuuyaŋo, wo-dini banda a ga du ga tu sanday banda.

,وَلَا مَانِعَ مِنْ كَوْنِهِمَا يَسْأَلَانِ مِنَ الْكَثِيرَ النَّاسِ فِي سَاعَةٍ وَاحِدَةٍ فِي أَقَالِيمَ شَتَّى

Hari kulu si ganji malayka hinka kaayaŋo, i ma hã jama boobo ga tun borey ra guuru follonku ra jara-jarey kaŋ yaŋ fay ra.

 

,قِيَاسًا عَلَى مَلَكِ الْمَوْتِ الَّذِي يَقْبِضُ اْلأَرْوَراحَ الْكَثِيرَةَ فِي زَمَنٍ وَاحِدٍ

Wo-ne ga hima buuyaŋ-malayka, nga dini kaŋ ga fundi boobo ka alwaati folloŋ ra.

۞فَإِنَّ الدُّنْيَا بِالنِّسْبَةِ لَهُم كَالطَّبَقِ بَيْنَ يَدَيِ اْلآكِلِ، فَانْتَبِهْ أَيُّهَا اْلأَخُ الْمُسْلِمُ وَاقْصِدِ اللّٰهَ تَعَالَى، فِي جَمِيعِ الْعِبَادَاتِ∙ تَمَّ بِحَمْدِ اللَّهِ

۞وَصَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَسَلَّمْ

To hakiika Nduɲɲa, i do, a ga hima no sanda tu kaŋ ra i ga ŋwa kaŋ go ŋwaakey jine.

He iri ɲaakafoosina alsilaama, ma ni mo hay ga ma sanney wo, ma Irkoy carcar ni bondumyaŋey kulu marganta ra.

Tira timme nda Irkoy saabo, hallasay nda saabi ma tabbati Irkoy wane diyawo ga.

۞بِسْـمِ اِللَّهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ

Ay sintin nda Irkoy maayo, suuji yaamamante koyo, suuji carcarante koyo.

۞التَّشَهُّدُ فِي الصَّلَاةِ

التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ، الزَّاكِيَاتُ لِلَّهِ، الطَّيِّبَاتُ الصَّلَوَاتُ لِلَّهِ، السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ الِلَّهِ وَبَرَكَاتُهُ،  السَّلَامُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ الِلَّهِ الصَّالِحِينَ، ۞أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَٰهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ

Jingarey tayya ne-ya:

Attahiiyaatu lillaahi azzaakiyaatu lillaahi atwayyabaatu swalawaatu lillaahi assalaamu âlayka ayyuhan nabiiyu wa rah’matullaahi wa barakaatuhu assalaamu âlayna’ wa âla îbaadillaahi swaalihiina ash’hadu an laa'ilaaha illallaahu wah’dahu laa shariikalahu wa ash’hadu anna Muhammadan abduhu wa rasuulahu.


Fooyaŋ hananey i tabbati Irkoy se. Goy hananantey i tabbati Irkoy se. Jingar hananantey i tabbati Irkoy se. Hallasay ma tabbati ni ga he nin annabo nda a suujo nda a albarka. Hallasay ma tabbati iri ga nda Irkoy tam hanney. Ay seeda koy kulu siino kala Irkoy Nga hinna no A sinda markasina. Ay seeda hakiika muhammadu wo a tam no A diyaw no.

 

 

 

۞الْـقُـنُـوتُ

اللَّهُمَّ إِنَّا نَسْتَعِينُكَ وَنَسْتَغْفِرُكَ وَنُؤْمِنُ بِكَ وَنَتَوَكَّلُ عَلَيْكَ وَنُثْنِي عَلَيْكَ الْخَيْرَ كُلَّهُ نَشْكُرُكَ وَلَا نَكْفُرُكَ وَنَخْنَعُ لَكَ وَنَخْلَعُ وَنَتْرُكُ مَنْ يَكْفُرُكَ اللَّهُمَّ إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَلَكَ نُصَلِّي وَنَسْجُدُ وَإِلَيْكَ نَسْعَى وَنَحْفِدُ نَرْجُواْ رَحْمَتَكَ وَنَخَافُ عَذَابَكَ الْجِدَّ إِنَّ عَذَابَكَ بِالْكَافِرِينَ مُلْحِقٌ

Alkunuuto ne-ya:

Allahumma innnaa nasta'î-nuka wa nastagfiruka wa nuuminu bika wa natawakkalu âlayka wa nuthni âlayka alkhayra kulluhu nashkuruka walaa nakafuruka wa nakhna'u laka wa nakhla’u wa naturka maŋ yakfuruka allahumma iyyaaka nâbudu wa laka nuswalli wa nasjudu wa ikayka nas'â wa nah’fidu narjuu rahmatika wa nakhaafu azaabaka aljidda inaa azaabaka bil-kaafiriina mulhiqun.


He Irkoy  NI ga no iri ga gaakasinay ceeci, nda Ni yaafaa, iri cimandi nda Nin, iri haw mo nda  Nin, iri ga Ni zamu, gonni kulu Ni wane no, iri ga kuku Ni se, iri si cafar nda Nin, iri ga gande ye ganda Ni se, iri ga foobu markasina ga fun Ni ga, iri ga naŋ boro kaŋ cafar nda Nin, He Irkoy Ni se no iri ga bondum, Ni se no iri ga jingar nda boŋ-gisi, Ni se no iri ga goy, nda cahay, iri ga zici mo Ni suujo, iri ga humburu Ni gurzuga, hakiika tabbatante no kaŋ ga to cafarey kulu.

 

 

فَائِدَةٌ نَقِيَّةٌ وَهِيَ هَذِهِ مَنْ أَرَادَ أَن يُؤَخَّرُ لَهُ فِي عُمُرِهِ وَيَنْصُرَ عَلَى عَدُوِّهِ وَيُوسَعَ عَلَيْهِ فِي رِزْقِهِوَيُوقَى مِيتَةَ السُّوءِ فَلْيَقُلْ حِينَ يُمْسِى وَحِينَ يُصْبِحُ ثَلَاثَ مَرَّات

Nafa hari hanno ne-ya:

boro kaŋ ba i ma nga aloomaro kokorandi nga se, i ma nga gaakasinay nga ibaro ga, i ma yulwandi nga se nga arzaka, i ma nga wa buuyaŋ yaamo, to a ma ne waati kaŋ a wicira nda susuba, sooro hinza


۞وَهُوَسُبْحَانَ اللّٰهِ مِلْءَ الْمِيزَانِ وَمُنْتَهَى الْعِلْمِ وَمَبْلَغَ الرِّضَى وَزِينَةَ الْعَرْشِ

۞اِنْتَهَى مِنْ كِتَابِ مَنَاهِجِ السَّعَادَةِ

nga ne-ya[Subhaanallaahi mil almiizaani wa muntihal ilmi wa mablaga ridwaa wa ziinatal arshi ] gaara timme, i na ka no tira kaŋ se i ga ne Manaa'hiji sa’aadaati.

۞هَذِهِ فَوَائِدُ غَيْرُ مَذْكُورُةِ فِي أَوَّلَ الْكِتَابِ مِنْهَا قَوْلُ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ

A ne nafa hari fooyaŋ ne kaŋ iri ma n'i filla tira sintina do: a go no a ra Irkoy diya kaŋ suuji nda hallasi tabbati a ga,

أَنَّ مَنْ قَرَأَ هَذِهِ الشَّهَادَةَ

إِثْرِ كُلِّ صَلاَةِ فَرِيضَةٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ رُفِعَ عَنْهُ سُؤَالِ مُنْكَرٍ وَنَكِيرٍ بَعْدَ مَوْتِهِ وَفَّقَنَا اللّٰهُ وَإِيَّاكُمْ أَيُّهَا

۞الْمُسْلِمُونَ ءَامِينَ

ga ne hakiika boro kulu kaŋ na gaara wane yaŋ caw farilla jingar kulu banda, Irkoy ga sambu bora se malayka hinka hããyaŋo, Munkaru nda Nakiiru a buuyaŋo banda, Irkoy ma iri waafakasinandi nda araŋ alsilaamey kulu marganta amiin

 

۞بِسْـمِ اِللَّهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ ۞وَهَذِهِ الشَّهَادَةَ أَشْهَدُ أن لَا إِلَٰهَ إِلاَّ اللّٰهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ إِلَهاً وَاحِدًا وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ 

Bismillaahi -rrahamaani -rrahiim.Wo-ne nga ga ti gaara kaŋ i ga caw [ ash’hadu an laa'ilaaha illallaahu wah'adahu la shariikalahu ilaahan waahidan wa nahnu lahu muslimuuna].

وَمِنْهَا ذِكْرُ قَارِئُهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ كُلُّ لَيْلَةٍ كَمُدْرِكِ لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَهُوَ بسْـمِ اللّٰهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ لاَ إِلَٰهَ إِلاَّ اللّٰهُ الْحَلِيمُ الْكَرِيمُ سُبْحَانَ اللّٰهِ رَبِّ السَّمَـٰوَاتِ السَّبْعِ وَرَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ

A gono a ra gaara kaŋ cawko ga caw ciini kulu, bora ga du sufuray, sanda boro kaŋ du laylatulkadari, nga ne-ya:[ laa'ilaaha illallaahul haliimulkariimu subhaanallaahi rabis-samaawaati sab’i wa rabbul arshil âzwiim ].

وَمِنْهَا هَذَا الدُّعَاءُ الْمُبَارَكُ إِنْ شَاءَ اللّٰهُ وَهِيَ اللَّهُمَّ أَحْرُسْنَا بِعَيْنِكَ الَّتِي لَا تَنَامُ وَاحْفَظْنَا بِرُكْنِكَ الَّذِي لَا يَرَامُ وَارْحَمْنَا بِقُدْرَتِكَ عَلَيْنَا فَلاَ نُهْلِكَ وَأَنْتَ ثِقَتُنَا وَرَجَائُنَا وَمَنْ دَاوَمَ عَلَيْهَا يَقْرَئُهَا ثَلاَثًا صَبَاحاً وَمَسَاءً حُفِظَ مِنْ كُلِّ مَكْرُوهٍ بِإِذْنِ اللّٰهِ

A go a ra gaara wane kaŋ gonda albarka nda Irkoy yadda, nga ne -ya: [ allahumma ahrusnaa bi âynikallati la tanaamu wa’ hfizwnaa bi ruknikallazi, laa yuraamu waar hamnaa bi qudratika âlaynaa falaa nuhlaka wa anta thiqatunaa wa rajaa'unaa ] boro kaŋ duumi a cawyaŋ ga sorro hinza susubay nda wiciri, Irkoy ga a battu ga wa nda hari kulu kaŋ a ga humburu nda Irkoy ba.

 

۞تَمَّتْ بِـحَمْدِ اِللَّهِ وَحُسْنِ عَوْنِهِ الصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى خَيْرِ خَلْقِهِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ءَامِينَ

Tira timme nda Irkoy saabo nda a gaakasinay hanna. Suuji ma tabbati taka-hari tommanta ga Muhammadu SHT amiin.

 

۞بِسْـمِ اللّٰهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ وَصَلَّى اللّٰهُ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَءَالِهِ وَصَحْبِهِ وَسَلَّمَ تَسْلِمًا

Ay ga sintin nda Irkoy maayo suuji yaamamante koyo suuji carcarante koyo. Suuji nda hallasi duumante ma tabbati iri furjina Muhammadin nda almayaaley nda hangasiney ga.

قَالَ الْعَوْفِيُّ رَحِمَهُ اللّٰهُ تَعَالَى قَالَ الْعُلَمَاءُ مَنْ دَخَلَ فِي الصَّلَاةِ وَأَتَى بِهَا فِي هَيْئَةِ الصَّلَاةِ كَمَا أَمَرَهُ اللّٰهُ تَعَالَى مِنَ الرُّكُوعِ وَالْقِيَامِ وَالسُّجُودِ وَالْقُعُودِ

Alfaga kaŋ se i ga ne Awfiiyu Irkoy jeera ma suuji a m'a yaafa a ne bayray-kooney ne : boro kulu kaŋ furo jingar ra, a na jingaro alhakkey no mate kaŋ a ga hagu nd’a mate kaŋ Irkoy jeera yaamar i ma a te ga tun a kange diiyaŋey nda boŋ-gisiyaŋey nda kayyaŋey nda gorayey,

وَلَمْ يَتْرُكْ مِنْهَا شَيْئًا فَلَمَّا فَرَغَ مِنْهَا سُئِلَ عَنْ فَرَائِضَهَا وَأَحْكَامِهَا فَلَمْ يَعْرِف مِنْ ذَلِكَ شَيْئًا بَلْ قَالَ أَنَا أَفْعَلُ كَمَا رَأَيْتَ النَّاسَ يَفْعَلُونَ فَصَلاَتُهُ بَاطِلَةٌ

a mana fanda hari kulu a ra, to waati kaŋ a ban a ga nga no i na a hã ga fun a tilasey ga nda a ciitey ga, a mana faham nda hari kulu ga tun wo-dini ga. A ne kay, ay naŋ, ay wo ay ga goy no sanda mate kaŋ adamayzey go ga goy, a jingaro hasarante no.

,وَكَذَلِكَ مَنْ تَوَضَّأْ عَلَى أَتَمِّ الْهَيْئَةِ أَوِ اِغْتَسَلَ مِنْ جنابَتِهِ عَلَى أَحْسَنِهَا

Ya-dini day no boro kaŋ alwala, a na a kubandi mate kaŋ i na sokon nd’a wala a ɲumay ga tun nga janaaba hananandiyaŋ boŋ,

۞وَلَمْ يَعْرِف مِن ذَلِكَ فَرْضًا وَلَا سُنَّةً فَجَنَابَتُهُ وَحَدَثُهُ بَاقٍ عَلَيْهِ وَصَلَاتُهُ بَاطِلَةٌ غَيْرُ مَقْبُولَةٌ

amma a mana faham ga tunu wo-dini ga tilas-hari(farilla) wala dondon-hari (sunna) to a janaaba nda ziibo ga cindi a ga, a jingaro hasarante no kaŋ i si a ta,

,بَلْ هُوَ فِي جَمِيعِ مَا فَعَلَ ءَاثِمٌ عَاصٍ لِلَّهِ وَرَسُولِهِ وَلَيْسَ فِي ذَلِكَ بَيْنَ أَهْلِ الْعِلْمِ خِلَافٌ

naŋ ga di nga dini, goyey kulu kaŋ a te marganta ra zunuubakoy no, Irkoy kutako no nda Irkoy-diya. A si no mo care fookasinayyaŋ bayray-kooney nda care game sanni wo-ne ra.

,وَكَذَلِكَ الْحَجِّ وَالصَّوْمُ وَسَائِرُ الْعِبَادَاتِ أَمَّا أَحْكَامِ الصَّلَاةِ فَهِيَ فَرْضٌ بِالْكِتَابِ وآلسُنَّةً

Koyne ya-dini no zuure-yaŋo(hajjo) nda me-hawo nda bondumyaŋ cindo, amma jingarey wane ciitey to ngey ne: tilas (farilla) yaŋ no kaŋ funu Alkuraana ra nda a dondon-harey(sunney),

وَالْإِجْمَاعِ مَنْ تَرَكَهَا جَحْدًا لَهَا فَهُوَ كَالْمُرْتَدِّ يُسْتَتَابُ ثَلاَثًا فَإِنْ تَابَ تُرَكَ وَإِنْ لَمْ يَتُبْ قُتِلِ بِالسَّيْفِ وَلَا يُغْسَّلُ وَلَا يُدْفَنُ مَعَ الْمُسْلِمِينَ وَمَالُهُ لَبَيْتِ مَالِ الْمُسْلِمِينَ

nda alfagey waafakasinayey, boro kaŋ na i naŋ yankaryaŋ boŋ, bora ga hima boro kaŋ zototo. I ga a tuubi hangan jirbi hinza, da a tuubi i ma fand'a, da a wanji ga tuubi i ma a wi nda tokoba, i si a ɲumay i si a fiji ga marga nda alsilaamey, a wane arzaka, i ga a daŋ alsilaamey buwa ra.

,وَمَنْ أَقَرَّ بِوُجُوبِهَا وَتَرَكَهَا أُخِّرَ حَتَّى تَبْقَى رَكْعَةٌ

Boro kaŋ na a waajibitara tabbatandi, koyne a fay nd'a, i ga a dugunji nda jingaro dini jingaryaŋo, kala a ma cindi alwaato ga raka fo,

۞بِسَجَدَ تَيْهَا مِنَ الضَّرُورِيِّ بِلَا فَاتِحَةٍ وَلَا طُمَانِيَّةٍ فَإِنْ لَمْ يُصَلِّ قُتِلَ بِالسَّيْفِ حَدًّا لَا كَفَّارَ

nda nga boŋ-gisiyaŋey ga tunu saaru-kora ra kaŋ sinda feerijo cawyaŋ, a sinda dajjeyaŋ, to da a wanji ga a jingar, i ma a wi tokoba ciiti wiiyaŋ kaŋ manti nda cafaritaray wiiyaŋ.

,وَلَوْ قَالَ أَنَا أَفْعَلُ وَصَلِّى عَلَيْهِ غَيْرُ فَاضِلٍ وَلَا يُطْمَسُ قَبْرُهُ وَكَذَلِكَ قَالَ الْقَاضِي أَبُوبَكَرٍ اِبْنُ الْعَرَبِيِّ

Da sanda day a ne nga ga jingaro din goy, i ga jingar a boŋ amma kaŋ manti nda boro jeerey, i si a saara mo tuusu.

Koyne ya-dini ciitika, kaŋ se i ga ne Abuubakar Arbiiyi ize ne:

,تَارِكُ الطَّهَارَةِ يُقْتَلُ لِأَنَّ الصَّلاَةَ لاَ تَتِمَّ إِلَّا بِالطَّهَارَةِ يَعْنِي وَمَا لَا يَتِمُّ الْوَاجِبُ إِلَّا بِهِ وَاجِبٌ وَأَمَّا فَرَائِضُ الصَّلَاةِ خَمْسَةٌ عَشَر

hananyaŋ nanko, i ga a wi zama jingar si kubay kala nda hananyaŋ (maana waajibi kulu si timme kala nda waajibi). Amma jingaro tilasey iway cindi gu no:

,النِّيَّةُ وَتَكْبِيرَةُ الْإِخْرَامِ وَالْقِيَامِ لَهَا وَقِرَاءَةُ الْفَاتِحَةِ وَالْقِيَامِ لَهَا وَالرُّكُوعُ وَالرَّفْعُ مِنْهُ وَالسُّجُودُ وَالرَّفْعُ مِنْهُ

niyya danyaŋ, boro ihiraami kabbara do,nda a se kayyaŋ, feerijo cawyaŋ, a se kayyaŋ, kange diiyaŋey, nda boŋ sambu ga fun i ga,  boŋ-gisiyaŋ, nda boŋ sambu ga fun i ga,

,وَنِيَّةُ َالْإِقْتِدَاءِ وَالتَّرْتِيبُ وَالطُّمَأنِينَةُ وَالْإِعْتِدَالُ وَالسَّلاَمُ وَالْجُلُوسُ لَهُ

nda niyya danyaŋ  ga liman dondon, nda a dake-dake care ga yaŋ, nda dajjeyaŋ, nda kay ga sabayaŋ, nda salamyaŋ, nda a se gora.

وَسُنَنَهَا ثَمَانِيَةَ عَشَرَ الْإِقَامَةُ وَالسُّورَةُ وَالْقِيَامُ لَهَا وَالْجَهْرُ وَالسِّرُّ وَجَمِيعُ الْتَكْبِيرِ إِلَّا الْأُولَى وَسَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ وَالتَّشُّهُدِ الْأَوَّلُ وَلَفْظُ التَّشَهُّدِ

Dondon-harey(sunney) i iway cindi ahakku no : kayandiyaŋ, nda suura cawyaŋ, nda a se kayyaŋ, nda bangandiyaŋ, nda gundu, nda Irkoy beerandiyaŋey kulu kala day ijina, nda samiyâllahu liman hamdahu ciiyaŋ, nda tayya jina, nda tayya cotoley cawyaŋ,

,وَالصَّلَاةُ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي التَّشَهُّدِ الثَّانِ وَالْجُلُوسُ الْأَوَّلُ

nda gaara Irkoy-diya se suuji nda hallasi tabbati A ga tayya hinkanta ra, nda goray jina,

 

;وَالزَّائِدُ عَلَى الطُّمَأْنِيَّةِ مِنْهَا وَالْجُلُوسُ لِلتَّشّهُّدِ الْأَخِيرِ إِلَى السَّلاَمِ

nda tontonyaŋ dajjeyaŋ ga, nda gora tayya kokoranta se kala a ma koy sallamyaŋo ga,

,وَالْجَهْرُ بِسَلَامِ التَّخْلِيلِ

nda sallamyaŋ bangandiyaŋo kaŋ ga yaddandi  ŋwaari wala hanyaŋ,

,وَرَدُّ السَّلاَمِ عَلَى اْلإِمَامِ وَعَلَى مَنْ كَانَ يَسَارِهِ

nda salamyaŋ yeeriyaŋ ga koy liman ga, nda ciya boro go  a kambuwo haray,

,وَإِنْصَاتُ الْمَأْمُومِ وَالسُّتْرَةُ

nda boro kaŋ go ga gana wane dukayaŋo, nda sutura.

,وَأَمَّا فَرَائِضُ وُضُوءِ فسبعة غَسْلُ الْوَجْهِ وَغَسْلُ الْيَدَيْنِ إِلَى الْمِرْفَقَيْنِ وَمَسْحُ الرَّأْسِ

Amma alwala wane tilas-harey (farilley) goyey iyye no: moyduma ɲunyaŋ, nda kambe hinka ɲunyaŋ kala a ma koy golley ga me, nda boŋ mooruyyaŋ.

,وَغَسْلُ الرِّجْلَيْنِ مَعَ الْكَعْبَيْنِ وَالنِّيَّةُ وَالدَّلْكُ وَالْفَوْرُ

nda ce hinka ɲunyaŋ ga marga nda ce-mwey, nda niyya danyaŋ, nda ziiriyaŋ, nda cahãyaŋ.

,وَأَمَّا سُنَنَهُ فَثَمَانِيَةَ غَسْلُ الْيَدَيْنِ وَالْمَضْمَضَةُ وَالْإِسْتِنْشَاقُ وَالْإِسْتِنْثَارُ وَمَسْحُ الْأُذْنَيْنِ

Amma a dondon-harey(sunney) to ahakku no: kambe faata hinka ɲunyaŋ, nda me kukusiyaŋ, nda hari zuuyaŋ, nda hari niisiyaŋ, nda hanga hinka mooruyaŋ,

,وَتَجْدِيدُ الْمَاءِ لَهُمَا وَرَدُّ الْيَدَيْنِ فِي مَسْحِ الرَّأْسِ وَالتَّرْتِيبُ

nda i se haro tajandiyaŋ, nda kamba yeeri ga kaayaŋo boŋ mooruyaŋ ga, nda i dabu-dabuyaŋ care ga.

,وَأَمَّا فَرَائِضُ الْغُسْلِ خَمْسَةٌ

Amma ɲumayyaŋ tilas-harey igu no:

,النِّيَّةُ وَالدَّلْكُ وَالْفَوْرُ وَتَخْلِيلُ الشَّعْرِ وَضَغْثُ مَضْفُورِهِ

niyya danyaŋ, nda ziiriyaŋ, nda cahãyaŋ, nda hamney saaru-saaruyaŋ, nda a yollayzey tibi-tibiyaŋ ga i cira ɲunu.

,وَسُنَنَهُ أَرْبَعَةٌ

A wane dondon-harey(sunney) itaaci no:

۞غُسْلُ الْيَدَيْنِ أَوَّلًا وَالْمَضْمَضَةُ وَالْإِسْتِنْشَاقُ وَمَسْحُ صِمَاخِ الْأُذْنَيْنِ

kambe hinka ɲunyaŋ za sintina do, me kukusiyaŋ, nda hari zuuyaŋ nda hanga kopto hinka ɲunyaŋo.

۞وَأَمَّا فَرَائِضُ التَّيَمُّمِ فَثَمَانِيَةَ

Amma taamayaŋ wane tilas-harey(farilley) ahakku no:

النِّيَّةُ وَالصَّعِيدُ الطَّاهِرُ الْفَوْرُ وَالضَّرْبَةُ الْأُولَى وَمَسْحُ الْوَجْهِ وَمَسْحُ الْيَدَيْنِ إِلَى الكُوعَيْنِ،

niyya danyaŋ, laabu hananante, cahãyaŋ, laabu karyaŋ jina, moyduma mooruyaŋ, nda kambe hinka mooruyaŋ kala a koy kambe golley ga, nda a dabu-dabuyaŋ,

,وَاتِّصَالُهُ بِالْعِبَادَةِ وَفِعْلُهُ بَعْدَ الْوَقْتِ

Boro ma dabu bondumyaŋo a goyo a ma te alwaato furoyaŋo banda.

 

۞وَسُنَنَهُ ثَلاَثًةٌ

A dondon-harey(sunney) ihinza no:

۞التَّرْتِيبُ وَتَجْدِيدُ الضَّرْبْةِ لِلْيَدَيْنِ وَمَسْحِ مَا زَادَ عَلَى كُوعَيْنِ

dabu-dabuyaŋ, nda laabo karyaŋ yeeriyaŋo kambe hinka se, nda mooruyaŋ hari kaŋ tonton kambe faata hinka dabey banda.

۞وَأَمَّا فَرَائِضُ الصَّومِ فَإِثْنَانِ النِّيَّةُ وَالْكَفُّ عَنِ المُفْطِرَاتِ

Amma me-haw tilas harey to ihinka no : niyya danyaŋ nda boro ma boŋ gaayi ga fun harey kaŋ yaŋ ga me-haw pati ga.

۞وَسُنَنَهُ ثَلَاثَةُ

A dondon-harey (sunney)ihinza no:

تَعْجِيلُ الْفِطْرِ وَتَأْخِيرُ السُّحُورِ،

cahãy ga me feeriyaŋ, nda dugundiyaŋ saharay se,

۞وَالْكَفُّ اللِّسَانِ

nda deena gaayi ga fun hari fo yaamo ciiyaŋ ga. 

۞وَأَمَّا فَرَائِضُ الزَّكَاةِ فَأَرْبَعٌ

amma zakka tilas-harey(farilley) itaaci no:

۞النِّيَّةُ وَتَمَامُ الحَوْلِ وَتَمَامُ النِّصَابِ وَعَدَمُ النَّقْلِ

niyya danyaŋ, nda jiiro ma kubay, nda haro (arzaka) kaŋ i ga ka zakka mo ma timme, nda jaŋ ga a sambu ga konda nangu fo.

۞وَلَهَا ثَلَاثَ ءَادَابٍ طِيبُ النَّفْسِ فِيهَا وَكَوْنُهَا خِيَارُ المَالِ وَسَتْرُهَا عَنِ عُيُونِ

A gonda ladabay hinza: bine kaanay cabeyaŋ a nooyaŋo ga nda a ma ciya alman hanna nda boro ma a sutura ga fun mwey diiyaŋey ga.

۞وَأَمَّا فَرَائِضُ الْحَجِّ فَأَرْبَعٌ

Amma Irkoy fuwo zuureyaŋo tilas(hajji) goyey itaaci no:

۞النِّيَّةُ وَطَوَافُ الْإِفَاضَةِ وَسَعْيُ بَيْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ وَالْوُقُوفُ بِعَرَفَةِ

niyya danyaŋ, nda kaaduyaŋ (ifaada) kaaba windiyaŋo nda Safa nda Marwa dirawo, nda Arfa kayyaŋo.

۞وَسُنَنُهُ إِثْنَا عَشَرَ

A dondon-harey(sunney) iway cindi hinka no:

۞أَرْبَعٌ لِلْإِحْرَامِ الْأُولَى

itaaco soola wane no; ijina,

,غَسْلٌ مُتَّصِلٌ الثَّانِيَةُ التَّجَرُّدُ مِنَ الْمُحِيطِ فِي إِزَارٍ وَرِدَاءٍ وَنَعْلَيْنِ الثَّالِثَةُ رَكْعَتَانِ

ɲumayyaŋ kaŋ ga dabu nda soola (fakayaŋo), ihinkanta koonu ga funu bankaaray, carcandi wala kwaayi wala taamu ga, ihinzanta raka hinka jingaro,

,الرَّابِعَةُ الْتَّلْبِيَّةِ وَأَرْبَعُ لِلطَّوَافِ الْأُولَى الْمَشْيُ الثَّانِيَّةِ تَقْبِيلُ الْحَجْرِ بِفَمِّ أَوْ بِيَدٍ

itaacanta labbayka ciiyaŋo. Itaaca mo go no fuwo windiyaŋo se : ijina diraw ( koy ga kaayaŋ ), ihinkanta tondi-biyo summuyaŋ nda me wala kambe;

,أوَّلُهُ الثَّالِثَةُ الرَّمْلُ لِلرِّجَالِ دُونَ الْنِّسَاءِ فِي الثَّالِثِ الْأَوَّلِ الرَّابِعَةُ الدُّعَاءُ بِلَا حَدٍّ

za tooyaŋ jina ga, ihinzanta tondo jindawyaŋo alborey se kaŋ manti nda wayborey koyyaŋ jina hinzanta ra, itaacanta gaara kaŋ sinda kaba(me).

وَأَرْبَعُ لِلسَّعْيِ الْأُولَى تَقْبِيلُ الْحَجْرِ الثَّانِيَّةُ الصَّعُودُ عَلَى الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ الثَّالِثَةُ الْإِسْرَاعُ لِلرَّجُلِ دُونَ الْمَرْأَةِ فِي بَطْنِ الْمَسِيلِ الرَّابِعَةُ الدُّعَاءُ بِلَا حَدٍّ 

Itaaci fo mo go no diraw se (koy nda kaayaŋo) : ijina tondo summuyaŋo, ihinkanta zijiyaŋo Safa boŋ nda Marwa, ihinzanta cahã-komay alborey se kaŋ manti nda wayborey, Masiili(loko) gunda ra, itaacanta gaara kaŋ sinda kaba.

۞تَمَّتْ بِـحَمْدِ اللَّهِ وَحُسْنِ عَوْنِهِ الصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَسَلِّمْ

Tira timme nda Irkoy saabo nda gaakasinay hanna, suuji nda hallasay ma tabbati iri furjina kaŋ se ga ti Muhammadu.

۞بِسْمِ اللّٰـهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

Iri ga sintin nda Irkoy maayo suuji yaamamante koyo suuji carcarante koyo.

۞وَصَلَّى اللَّـهُ عَلَی النَّبِيِّ الْكَرِيمِ

Irkoy ma salaati boobandi iri annabi jeera ga.

وَاِذَامَاتَ الْعَبْدُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ جَاءَهُ مُّنكَرٌ وَنَكِيرٌ فِي قَبْرِهِ وَيَقُولَانِ لَهُ مَن رَّبُّكَ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ ؟

Waati kaŋ tamo(Irkoy tam) bu, Munkaru nda Nakiiru ga ka a se kayando hane a saara ra. I ga ne a se: may no ga ti ni koyo Nduɲɲa nda alaahara?  

,رَبُّنَااللَّـهُ تَعَالَى، وَمَن رَّسُولُكَ  فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ ؟رَسُولُنَا مُحَمَّدٌ صَلَّی اللَّـهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ 

A ma ne i se, ay koyo ga ti Irkoy jeera. May ga ti ni diyawo Nduɲɲa nda alaahara? Ay diyawo ga ti annabi Muhammadu (SHT).

,وَمَاعَمَلُكَ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ ؟عَمَلُنَا خَمْسُ الصَّلَوَاتِ وَمَاقِبْلَتُكَ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ ؟قَبْلَتُنَا مَكَّةَ وَالْمَدِينَةَ

I fo ga ti ni goyo Nduɲɲa nda alaahara? Ay goyo ga ti jingar guwa. Mana ga ga ti ni kibla Nduɲɲa nda alaahara? Ay kibla ga ti Makka nda Madiina.

,وَمَاطَرِيقَتُكَ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ؟ طَرِقَتُنَاسُنَّةُ مُحَمَّدٍرَّسُولُ اللّٰـهِ صَلَّی اللَّـهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ

I fo ga ti ni fonda kaŋ ni gana Nduɲɲa nda alaahara? Ay fonda ga ti diyawo Muhammadu (SHT)suuji nda hallasi tabbati a ga. dondonyaŋ.

,وَمَن إِخْوَانُكَ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ؟ إِخْوَانُنَا الْمُسْلِمُونَ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ

May yaŋ ga ti ni ɲaakafoosiney Nduɲɲa nda alaahara? Ay ɲaakafoosiney ga ti alsilaamey kulu marganta.

,وَأَيْنَ عَقْلُكَ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ؟عَقْلُنَا عِنْدَ الْمَوْتِ عِنْدَاللَّهِ حَقٌّ

Mana ga no ni laakalo go Nduɲɲa nda alaahara? Ay laakalo si kala buuyaŋ ga ga ye Irkoy do kaŋ ti cimi.

,وَمَنْ اَبُكَ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ؟ أَبُونَا ءَادَمُ عَلَيْهِ اَلسَّلَامُ

May ga ti ni baabo Nduɲɲa nda alaahara? Ay baabo ga ti Adamu  hallasi ma tabbati a ga.

,وَمَنْ أُمُّكَ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ؟أُمّنَاعَائِشَةُ زَوْجَةُ النَّبِيِّ صَلَّی اللَّـهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ

May ga ti ni ɲaŋo Nduɲɲa nda alaahara? Ay ɲa ga ti Ayshatu annabi kaŋ suuji nda hallasi ma tabbati a ga  a wando.

,قَالاَنِ لَهُ نِعْمَ عَبْدُاللَّـهِ الصَّالِحِ ، وَمَنْ قَرَأَهَذَا الدُّعَاءَ فِي لَيْلَةِ الْخَمِيسِ اَوْفِي لَيْلَةِالجُمْعَةِ

I ga ne a se madalla tame hanno. Hããyaŋey kaŋ i ga te tamey se nda i bu ngey ne. I ne boro kaŋ na gaara wo caw alaamisi cin wala jumma ciini,

,كَتَبَ اللَّـهُ لَهُ سَبْعَ وعِشْرُونَ أَلَّفَ دَرَجَةٍ فِي الْجَنَّةِ لَاتَأۡكُلُهُ النَّارُأ أَبَدًا اِنْشَاءَ اللَّـهُ تَعَالَى

Irkoy ga hantum bora koy se darza zambar waranka cindi iyye aljanna ra koyne danji si bora ŋwa hala habada nda Irkoy jeera ba.

۞قَالَ جِبْرِيلُ وَمِكَائِيلُ وَإِسْرَافِيلُ وَعَزَرَائِيلُ وَمَن قَرَأَهَذَا الدُّعَاءَ فِي لَيْلَةِ دَخَلَ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسَابٍ

Jibrilla ne nda Minka'ilu nda Asrafiilu nda Azra'ilu, boro kaŋ na gaara wo caw ciini ra, bora ga furo aljanna ra kaŋ manti nda laasaabu,

,لاَشَكَّ فِيهِ وَمَنْ شَكَ فِيهِ فَهُوَكَافِرٌ وَالْمُنَافِقٌ

sikka kulu si no a ra, boro kaŋ sikka a ra, bora cafar wala bora te munaafici,

,بِا اللّٰـهِ والْعِيَاذُ بِا اللّٰـهِ قَدْخَابَ الْحَمْدُ لِـلّٰـهِ رَبِّ الْعَالَمِين

Irkoy ma iri wa munaaficitaray nda cafaritaray, hakiika bora mursu. Saabi tabbati Irkoyo se kaŋ ti takaharey koyo,

۞الصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَسَلِّمْ

suuji nda hallasi ma tabbati iri jiine fura jeera ga Muhamadu duumante.


Fassara soŋay-Zarma Ciine ga

Saalihu Muusa Nigeria

Muusa Seydu Niger

Husayni Adamu Belgium   

Copyright desoza 2023

+234 916 843 8867 Nigeria: +227 96 36 98 80 Niger: +32 492 40 86 21 Belgium

desoza@gmail.com